Leiden en Leiderdorp
Het Leiderdorpse grondgebied strekte zich oorspronkelijk uit tot aan de burcht in het huidige centrum van Leiden. We zien deze burcht hier in het gelegenheidsstempel van de Dag van de Postzegel 1960. Het is een motte kasteel, gebouwd op kunstmatige heuvel uit de 10e eeuw

Graaf Floris V

Zowel Leiden als Leiderdorp zijn begonnen in de 10e eeuw als nederzetting aan de Rijn. Leiden werd echter een stad, en Leiderdorp bleef een dorp. Nadat Leiden in 1266 stadsrechten had gekregen (van de in Leiden geboren Graaf Floris V), nam Leiden door stadsuitbreidingen regelmatig grondgebied over van omliggende plaatsen. Ook Leiderdorp moest bij diverse stadsuitbreidingen grond afstaan. De grens tussen Leiden en Leiderdorp wordt nu gevormd door water, de Zijl en de Oude Rijn. De scheiding van water komt ook tot uitdrukking in het Leiderdorpse gemeentewapen. Leiden heeft 2 sleutels in haar gemeentewapen. Leiderdorp heeft dat ook, alleen stroomt daar water (de Oude Rijn) overheen. Bij een fusie tussen Leiden en Leiderdorp behoeft er dus geen strijd geleverd te worden over het gemeentewapen. Leiden is de Sleutelstad; Leiderdorp het Sleuteldorp. Samen zijn ze de Sleutelgemeente van Nederland.

In 1546 erfde Graaf Philippe de Ligne (1533-1583) de titels Burggraaf van Leiden en Ambachtsheer van Leiderdorp. Leiderdorp was toen een zogenaamde ‘ambachtsheerlijkheid’.
Tijdens het Spaanse beleg van de stad Leiden (1573 – 1574) vestigde de Spaanse legeraanvoerder Valdez zijn hoofdkwartier in de Dorpskerk van Leiderdorp. Ambachtsheer Philippe de Ligne van Leiderdorp, die adviseur en kamerheer van Filips II van Spanje was geweest en inmiddels invalide was, trad daar niet tegenop. Regelmatig gingen er toen Spaanse koeriers met brieven naar Leiden, waarbij zij de Zijl moesten oversteken via de Spanjaardsbrug (die toen nog Zijlbrug heette).
Bovenop de slagbomen van deze Spanjaardsbrug staan nu symbolen die met het Beleg van Leiden te maken hebben. Aan de Leiderdorpse kant zien we een trommel met overdwars trommelstokjes; aan de Leidse kant is een trompet afgebeeld.

Foto: Willem Hogendoorn

Deze symbolen zijn ontleend aan een Geuzenlied uit 1626: “Merck toch hoe sterck”
Dit lied gaat over Bergen op Zoom (houdt U vroom) en in het eerste couplet staan de zinnen:
“Hoort de Spaense trommels slaen; hoort Maraens trompetten!”
Marean is ontleend aan het Spaans scheldwoord voor iemand die zich tot het Christendom bekeerde.
Kennelijk werden bij de Spanjaarden de troepen letterlijk “opgetrommeld” en bij de soldaten van Prins Willem van Oranje ging dat met de trompet. Wellicht werd dat gedaan door Jan Klaassen, want volgens een lied van Rob de Nijs was Jan Klaassen trompetter in het leger van de Prins! Wij kennen Jan Klaassen als een handpop uit het poppentheater.

Jan Klaassen

Willem van Oranje

Leiden koopt Leiderdorp
In 1582 verkocht Graaf Philippe de Ligne Leiderdorp voor een bedrag van 1000 gulden aan Leiden. Deze transactie werd vastgelegd in een akte. Het brein achter deze transactie was de Leidse stadssecretaris Jan van Hout. Persoonlijk denk ik dat Jan van Hout de beste stadsbestuurder is geweest die Leiden ooit gehad heeft. Ik ben dan ook blij dat hij ook op een postzegel staat afgebeeld.

In 1583 schreef Jan van Hout een brief naar Willem van Oranje. Hij gaf aan dat het ‘particulier accoord’ met de Graaf de Ligne een noodzakelijke reddingsboei voor Leiden was om de stad er weer bovenop te helpen na het Spaanse beleg dat diepe sporen had achter gelaten, en hij vroeg goedkeuring voor deze transactie. Willem van Oranje vond dit wel acceptabel, maar hij was hier echter niet voor bevoegd, en stuurde het verzoek door naar de Staten van Holland. Die hadden het echter druk met andere zaken, waardoor de goedkeuring pas in 1597 kwam. En zo veranderde de ambachtsheerlijkheid Leiderdorp in een stadsheerlijkheid van Leiden. In die tijd werd Leiderdorp nog geschreven als Leijderdorp. Deze schrijfwijze kwam ik ook tegen op een briefomslag uit de periode dat er nog geen postzegels bestonden, gericht aan Het Gemeente-Bestuur van Leijderdorp.
(De afzender ‘Gouverneur’ zou nu de Commissaris van de Koning van Zuid-Holland zijn).

Toen vanaf 1795 de Bataafse Republiek zijn intrede deed, kwam er naar Frans voorbeeld een geheel nieuw bestuurlijk systeem in Holland en was Leiderdorp geen “eigendom” meer van Leiden.
Leiderdorp bleef een sterk agrarische gemeente, met lintbebouwing langs de Rijn. Veel rijke Leidenaars lieten in deze tijd een buitenplaats langs de Rijn bouwen, waaronder in Leiderdorp.
Dat Leiden en Leiderdorp eigenlijk bij elkaar horen, blijkt overduidelijk uit bovenstaande!

Bekendste Leiderdorper.
De bekendste Leiderdorper is de actrice Carice van Houten. Zij werd op 5 september 1976 in Leiderdorp geboren. Haar vader is de Nederlands-Schotse schrijver, musicoloog en filmhistoricus Theodore van Houten. Carice is vernoemd naar de enige dochter van de Britse componist Edward Elgar: Carice Irene (1890–1970). Vader Theodore had een fascinatie voor deze componist. Hij nam zijn dochter regelmatig mee naar musea, theatervoorstellingen en films uit de klassieke cinema.
Carice van Houten komen we tegen op een bijzondere Nederlandse postzegel met bewegend beeld.

Carice van Houten

Wanneer gaat Leiderdorp over in Leiden?
Wie kent niet de LOI, de Leidsche Onderwijs Instellingen? Deze instelling werd in 1923 opgericht in Leiden.

Op deze frankeermachinestempel uit 1953 staat nog Leiden. In 1970 is deze instelling echter verhuisd naar Leiderdorp, zoals we op onderstaande rijk bestempelde envelop kunnen zien. Maar de naam van de onderwijs instelling bleef hetzelfde. Laten we dan Leiderdorp maar snel bij Leiden voegen, dan is dat probleem ook weer opgelost.

Bron: Leiderdorp tijdens de 80-jarige oorlog van E.H. de Boer en anderen.

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Historisch • Thematisch • Films • Koningshuizen

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(5 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...