Start zomerpostzegeluitgifte

In de dertiger jaren van de vorige eeuw (1929 – 1940) bepaalde de crisisperiode met werkeloosheid en armoede het sociaal-maatschappelijk en economisch leven in ons land in sterke mate. Het Nederlandse postbedrijf werd overstelpt met verzoeken van instellingen, die ieder graag een bijzondere postzegelemissie met toeslag zouden willen uitgeven. De aanvraag van het Nationaal Crisiscomité (nvph 265/66) werd gehonoreerd. Teneinde toch enige orde in de chaos van de talrijke aanvragen
te scheppen als gevolg van het particulier initiatief, vormde in 1935 de uitgave van vier zomerpostzegels met bijslag de start van een jaarlijkse emissie voor sociale en culturele doeleinden.
De uitgave van deze bijzondere emissies vindt steeds in de zomerperiode plaats. Ter onderscheiding van de kinderpostzegels ligt het voor de hand dat deze emissies als zomerpostzegels worden betiteld. De postzegelafbeeldingen dienen uiteraard in verband met de sociale en culturele doelen te staan. Portretten van grote vaderlandse persoonlijkheden als uitvinders, weldoeners, geneesheren en kunstenaars (schilders, schrijvers, dichters) zijn in de aanvangsjaren op de postzegels terecht gekomen.

Zomerpostzegels 1935 (17 & 20 juni – 12 oktober)

• Twee in vorm identieke handen (verbeelding van gelijkwaardigheid), de ene is donker- en de andere is lichtgekleurd, symboliseren niet alleen de gedachte ‘van duisternis naar licht’ (versterkt door een lichte en donkere achtergrond), maar ook geven en ontvangen.

Overeenkomstige de verbeelding van geven en ontvangen (rijkdom – armoede) van de zomerpostzegels wordt op de Toorop-postzegels door volle en lege graanhalmen links en rechts de tegenstelling tussen een rijke oogst of een slechte oogst versterkt gesymboliseerd.

• Grafisch ontwerper H. Molenaar (van Reclame Bureau Nico C. Vos) heeft beide handen slank uitgevoerd: “Het zijn geen materialistische handen, maar slank ideële handen van den mensch, welke bereid is zijn medemenschen te helpen.”
• De zwarte en ongedetailleerde hand, in silhouet uitvoering is onpersoonlijk, terwijl de licht gekleurde hand met groeven en vouwen een individueel-persoonlijke uitstraling bezit.
• Tegenover de zorg ontvangende hand, die de vier zomerpostzegels 1935 toont, staat een weldaad gevende hand, waaruit geld (vierkante stuiver, 2½ & 1 cent munt) rijkelijk vloeit.
• ‘HELPT’ in neon-letter-uitvoering, tegenwoordig als ‘HELP’ geschreven [de aanvoegende wijs schreef toen nog een ‘T’ voor], roept de Nederlander ‘weldadige-zomerpostzegels’ te kopen.

Zomerpostzegels 1936 (1 mei – 15 juli)

• Grafisch ontwerper Theo Wijdeveld laat twee hulp, steun en zorg zoekende handen (in voorstadium van biddende handen?) baden in de weldadige zonnewarmte boven het kruis van Lotharingen, hét logo van de TBC-bestrijding.
• Beide fel door de zon belichte handen hebben zich weten te ontworstelen rechtsonder aan de beklemming van het prikkeldraad.
• In deze allegorische, tegengestelde vergelijking van prikkeldraad tegenover zonnewarmte wordt de koper het nut en de noodzaak verduidelijkt en aangespoord om toch zomerzegels te kopen.
• De Koninklijke Nederlandsche Centrale Vereeniging tot Bestrijding der Tuberculose ontvangt naast andere zorg- en steunvragende partijen financiële hulp uit de zomerzegelgelden.

In 1906 werd met de uitgifte van drie Tuberculose-postzegels (nvph 84/6) de eerste bijslagpost-zegelemissie in ons land uitgegeven. Op initiatief van de Amsterdamsche Vereeniging tot Bestrijding der Tuberculose is deze serie postzegels uitgegeven.
Het Lotharingse kruis is het logo van de Centrale Vereniging tot TBC-bestrijding en verwijst naar de kruistocht tegen de bacteriële infectieziekte tuberculose, tegenwoordig verbloemend met TBC aangeduid. Tegen de gevreesde ‘volksziekte-nummero-één’ bestond aanvankelijk geen medicijn. De komst van penicilline in 1928 heeft tenslotte aan deze ziekte een einde gemaakt.

Zomerpostzegels 1937 (1 juni – 31 juli)

• Grafisch ontwerper J.S. Sjollema vergelijkt het uitstorten van bloemen en vruchten uit een hoorn des overvloed in deze allegorische vergelijking met het oogsten van een hoog geldbedrag uit de verkoop van de zomerpostzegels voor sociale en culturele doeleinden.
• Deze zomerpostzegels zijn niet op 1 mei uitgegeven, zoals op de affiche is vermeld, maar op 1 juni. Reden? Bij drukkerij Joh. Enschedé moest voorrang verleend worden aan de druk en aflevering van Luxemburgse plaatdrukzegels, waardoor deze postzegels pas een maand later in postkantoren konden worden verkocht. Op de affiche staat nog wel de verkoopdatum 1 mei, maar in de praktijk is de datum veranderd in 1 juni.

Zomerpostzegels 1938 (16 mei – 15 juli)

• Aan twee takken van een perenboom zitten roze gekleurd bloesem en bloemknoppen tegenover een lichtgroene achtergrond. Onder de takken heeft grafisch ontwerper Willem Arondeus een aan-tal gevallen peren afgebeeld, waarmee de ‘oogst’ van de zomerpostzegelverkoop wordt gesymboliseerd.
• De afbeelding is door een blauw gekleurd bos golven haar van een vrouw omgeven, waardoor een samen- en omvattende allegorie ontstaat.
• Met de informatieve tekst “Koopt zomerpostzegels 1938, waarvan de vruchten zijn bestemd voor cultureele en sociale doeleinden” werd de koper in de periode 16 mei – 15 juli 1938 geactiveerd zomerzegels te kopen.

Zomerpostzegels 1939 (1 mei – 30 juni)

• De voortsnellende postkoets met paarden en koetsier vormt voor grafisch ontwerper A. Herman Nijgh dé verbindingsschakel van een brief of kaart, gefrankeerd met een zomerpostzegel, tussen afzender en geadresseerde.
• Deze opgewekt kleurige, het verleden verheerlijkende afbeelding is voor een geïdealiseerde zomerpostzegel met een bijna wolkeloos blauwe hemel geplaatst.

• Deze affiche zou in prentbriefkaartuitvoering bijzonder geschikt zijn geweest voor de maximafilie als de ‘postzegel-ondersteunende-afbeelding’ voor de tweede postzegel van de op 11 mei uitgegeven emissie ‘Oude postroutes’.

Zomerpostzegels 1940 (11 mei – 31 oktober)

• Deze opgewekt kleurige, romantisch idealiserende landschapsafbeelding (ontworpen door Dick Elffers) met op de voorgrond steigerende paarden voor een postkoets met een ‘op-posthoorn-blazende’ postiljon vormt een groot contrast met het gevreesde oorlogsgeweld.
• Op de eerste dag van uitgifte werd de ‘werkelijkheid-ontvluchtende-én-ontkennende-afbeelding’ nog groter! Bijna een week eerder vielen Duitse troepen ons land al binnen!

• Tijdens de Duitse inval zijn de eerste vijf postzegels op 11 mei officieel uitgegeven, maar niet op alle postkantoren. In Apeldoorn en Amsterdam waren de postzegels enige weken niet verkrijgbaar. De eerste dag van uitgifte is per postkantoor verschillend geweest. Vanwege buitengewone omstandigheden is de verkoopperiode ter leniging van de oorlogsnood verschoven naar 31 oktober 1941. Een apart opgeplakte strook maakt er melding van.

Zomerpostzegels 1941 (29 mei – september)

• De verbindende ‘door-geef-luik-functie’ van het PTT-bedrijf voor een poststuk tussen afzender en geadresseerde staat ook op de zomerzegelaffiche 1941 weer centraal. Beeldend kunstenaar Jos Rovers voert een wijdbeens in het gras lopende jongen op als plaatsvervangende postbode met brieventas over de schouder, terwijl hij een rood gefrankeerde brief met adres omhoog houdt.
• Met de slogan “Houdt U aan den zomerregel op zomerpost een . . . zomerzegel” wordt het Nederlandse publiek actief opgeroepen voor het frankeren van een brief of kaart een zomerpostzegel te gebruiken.

Kennismaken

• Door deze gedateerde affiche in een bredere context te plaatsen, kan met meer begrip en inzicht naar deze affiches gekeken worden. Het verleden wordt als het ware geactualiseerd, waardoor de afbeeldingen weer tot leven worden gebracht. De functie van de affiche treedt weer levendig op de voorgrond.
• Aanvankelijk valt de nadruk bij de realisering van de affiche op het symboliseren of verbeelden van de boodschap (periode 1935 -1938) middels een vergelijking. Naderhand treedt een gevarieerde betrokkenheid van het postbedrijf op de voorgrond (periode 1939 – 1941). Na 1947 vindt er zelfs een voortzetting van plaats.

Vergelijkende beeldspraak parabel & allegorie

Kerk-bezoekend Nederland komt geregeld in contact met parabels (vergelijkingen / gelijkenissen). Deze zinnebeeldige, levensbeschouwelijke verhalen uit de bijbel met zedelijke waarheden worden als hulpmiddel gebruikt om opvattingen, gedragingen en handelingen van gelovigen in positieve zin te beïnvloeden.
De allegorie werkt ook met overeenkomsten en vergelijkingen. Het Comité Zomerpostzegels sluit met allegorisch opgezette affiches aan bij de kerkelijke leermethode met gelijkenissen om de con-sument te bereiken en te beïnvloeden. Reden? De kerkganger in het sterk verzuilde Nederland ‘verstaat’ meteen de versluierde, indirecte boodschap, die op affiches op een aansprekende en ogen openende wijze kleurig verbeeld wordt.

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Historisch • Thematisch • Nederland • Nederland

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(4 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...