Zoals in het vorige artikel al is betoogd, is het functioneren van het koningschap in ons land aan wettelijke veranderingen onderhevig geweest. Van het/de middelpuntvliedende macht, gezag en invloed van het staatshoofd is weinig overgebleven. Er resteert nu alleen nog maar een ceremonieel-representatieve functie van de koning.
De vanaf 1949 op postzegels met puur menselijke gezicht het volk aankijkende Oranje-vorsten werken meer en meer samen met de bevolking. De hiërarchische afstand tussen vorst en volk neemt voortdurend af. Recentelijk erkende koning Willem-Alexander met baard *) zelfs, ook met Maxima: “Wij zijn niet onfeilbaar!”
5) Koningin Beatrix (1938): Inhuldigingspostzegel & permanente postzegel
Koningin Beatrix bemoeide zich met haar artistieke kennis op een ter zake deskundige wijze met de rol, die zij op een postzegel wenst te vervullen én uit te stralen. Voor de Inhuldigingspostzegel (nvph 1200) heeft zij voor een foto van prins Claus gekozen, die hij op haar 41e verjaardag maakte. Op deze frontale ‘kennismakingsfoto’ uit de privésfeer kijkt de nieuwe koningin de toeschouwer lichtelijk glimlachend recht in de ogen, waardoor er duidelijk sprake is van persoonlijk ‘communicatief’ contact.
Voor de langlopende serie frankeerzegels is Peter Struycken uitgegaan van een foto van fotograaf Vincent Mentzel, die hij naderhand digitaliseerde. De frontaal afgebeelde Beatrix op de postzegel bestaat uit een patroon van een groot aantal onregelmatig geplaatste zwarte puntjes tegen een gekleurde achtergrond met daarin een wit uitgespaarde landnaam en frankeerwaarde (nvph 1237/52). Deze zakelijk-afstandelijke tweekleurige afbeelding met een omvangrijk grote haardos, waarin de leeftijd van de koningin geen rol speelt, doet denken aan een logo.
Zo’n postzegeluitvoering past bij uitstek bij een langlopende emissie én een langlopende ‘koningin-schap-periode’. De zegelafbeelding is niet alleen tijdloos, maar ook leeftijdloos. Naderhand wordt voor een eenkleurige postzegelafbeelding (nvph 1488/01) gekozen. Met de komst van de euro wordt de postzegel weer tweekleurig door landsnaam- en portretkleur (nvph 2730/31). In een nog later stadium wordt de postzegelafbeelding met metallic-inkt gedrukt, waardoor nog een meer koninklijke uitstraling van de postzegel ontstaat.
6) Koning Willem-Alexander (1967): Inhuldigingspostzegel & permanente postzegel
Op beide typografische Inhuldigingspostzegels van Willem-Alexander (nvph 3057/58, typografisch ontwerper Piet Gerards) staan de initialen ‘A’ en ‘W’ van zijn naam. De rode en blauwe letter in combinatie met het wit van de achtergrond verwijzen naar de Nederlandse driekleur. Ontwerper Gerards verwijst met deze kleurkeuze ook naar de eerste postzegels van koning Willem III (nvph 1/2), waarop dezelfde drie kleuren rood, wit en blauw ook zijn aangebracht.
Het blauw en groen hebben te maken met interessegebieden van de prins het watermanagement én de groene economie / ecologie.
Het beelddoorloper-effect verbeeldt niet alleen een veeljarig koningschap van Willem-Alexander, maar ook zijn samenbindende en verenigende rol/functie van/met de Nederlandse bevolking.
Over de bewerking van Willem-Alexanders portret van fotografe Rineke Dijkstra deelt Job Smeets van Studio Job het volgende mee: “Laagsgewijs hebben we het portret van de koning digitaal gesculpteerd, waardoor het 3D-effect ontstaat. Het digitaal modelleren heeft als voordeel dat het beeld tijdloos wordt. De inschatting van hoe oud of jong de koning is afgebeeld, is niet te bepalen Hierdoor ontstaat een tijdloos portret van een ‘leeftijdloze koning’. De ‘houdbaarheidsdatum’ van het koninklijke postzegelportret is hierdoor onbegrensd en is zijn gehele koningschap dus bruikbaar.
6a) Bebaarde koning
In oktober 2019 is Willem-Alexander met baard voor het eerst in het openbaar verschenen (W-A: “De baard blijft tot hij eraf gaat!”). Dat de baard een blijvertje is geworden, blijkt uit de uitgave van een 5 en 10 euro herdenkingsmunt, uitgeven t.g.v. het 100-jarige bestaan van het Ir. D. F. Wouda-stoomgemaal in Lemmer (nvph 3214), die ontworpen is door Berend Strik. Achter de bebaarde koning wappert de Friese vlag met daaronder de kanalen, die het gemaal omringen.
Op de ander kant van de munt staat het stoomgemaal met de 30 m hoge fabrieksschoorsteen voor de stoomproductie. Het geheel is met een wijde omgeving in vogelvluchtperspectief afgebeeld. Achter het gemaal bevinden zich twee waterpartijen. Links de Groote Brekken, iets meer naar rechts het Tjeukemeer. Nog meer naar rechts ligt de plaats Wolvega met daarachter de A32, die vanuit de Noordoostpolder richting Heerenveen loopt.
PostNL laat zich de kaas van het brood eten. De Koninklijke Nederlandse Munt toont ons als eerste een bebaarde Willem-Alexander op een munt! Per wanneer heeft PostNL het lef ons een bebaard staatshoofd op een postzegel te tonen? Als koningin Maxima op 17 mei 2021 haar 50e verjaardag (op een postzegel) viert, dan is het niet passend koning Willem-Alexander met baard op een andere postzegel van de emissie te plaatsen. Ik ben benieuwd wanneer ons staatshoofd bebaard op een postzegel zal prijken. Zijn over-, overgrootvader Willem III in 1852 en zelfs de Vader des Vaderlands, Willem van Oranje, is in 1933 op postzegels hem al voorgegaan.
6b) Kleur/kroon – jaartal of jaartal – kleur/kroon?
Het tijdloze karakter van de postzegel kent toch ook z’n begrenzing. Ieder jaar krijgt de postzegel in de rechter bovenhoek een nieuwe, moeilijk leesbaar zilvergrijze jaartalvermelding.
Vermeldenswaardig is het kleurverloop van de achtergrondkleur, die van links naar rechts van een lichtere naar een donkere kleurvariant in blauw (gelijk cijferzegel nvph 1109), rood en zilver witgrijs overgaat. Door de geringe kleurtegenstelling met de achtergrondkleur is de kroon moeilijk herkenbaar.
De gestileerde kroon lijkt vier bogen te bezitten (nvph 3135/37 & nvph 3256/58), gelijk de Engelse St. Edward Crown, terwijl de kroon van ons land acht beugels telt met er bovenop de rijksappel. In 2015 is de kroon aangepast (nvph 3373/75).
De WA-postzegel voert traditiegetrouw, in tegenstelling tot de Beatrix-postzegel, weer het koninklijke uiterlijk van een kroon.
7) Schijnbare of virtuele communicatie?
[a] Kroon
Het staatshoofd, koning / koningin, met alziend en controlerend oog is dé autoriteit in de aristocratie. Bij de aristocratische regeringsvorm is de heerschappij, het gezag in handen van aanzienlijken uit de samenleving (adel, geestelijkheid, rijken en geschoolden). De functies van deze regerende klasse van gezagsdragers (elite) is erfelijk vastgelegd. Alle postzegels met daarop Wilhelmina voeren een kroon om haar koninklijke waardigheid te accentueren.
[b] Links kijkend
Tot 1945 was het gebruikelijk dat het staatshoofd op postzegels als symbolische vertegenwoordiger van het land en waardigheid, naar links kijkt. Het profiel van een naar links kijkend staatshoofd kan met afgewende blik geen ooglijk contact met de toeschouwer van de postzegel maken. Gebruikelijk zijn ‘persoon-afstandelijke’ postzegels in de periode vóór 1945. Het gewone volk kon toen feitelijk niet in contact treden met de koningin.
8) Staatshoofd met gezicht met & zonder kroon
Na de Tweede Wereldoorlog (1945) begon de Nederlandse samenleving danig te veranderen. De aristocratische regeringsvorm wordt vervangen door de democratische regeringsvorm. De regering en het volk werken in gelijkheid optimaal samen. De onschendbare koning[in] heeft een ceremoniële functie gekregen. In contact treden met de koning[in] door de Nederlander is vereenvoudigd en mogelijk.
9) Variaties in koninklijke blik van het staatshoofd
[1 & 2] Koning Willem III afstandelijke blik naar rechts.
[3 & 4] Koning Willem III afstandelijke blik naar links met wapenschilden.
[5] Prinses Wilhelmina afstandelijke blik naar rechts met wapenschilden.
[6] Koningin Wilhelmina afstandelijke blik naar links met kroon & wapenschilden.
[7] Koningin Wilhelmina met snoer parels in haar en afstandelijke blik. Links- en rechtsboven symbolische figuren.
[8] Tronende figuur met scepter & rijksappel symboliseert het staatshoofd met frontaal afstandelijke blik.
[9 t/m13] Koningin Wilhelmina afstandelijke blik naar links met kroon.
[14 & 15] Koningin Juliana bezit een innemend betrokken frontale blik.
[16 &17] Koningin Juliana bezit een afstandelijke blik naar links overeenkomend met die van Wilhelmina.
[18] De zilverkleurige postzegel t.g.v. het zilveren regeringsjubileum toont niet het staatshoofd, maar het individueel menselijke aspect van de Juliana.
[19 & 20] Koningin Beatrix bezit een vriendelijk-innemende én formeel-geïnteresseerde blik.
[21] Koning Willem-Alexander met open, transparante en toegankelijke blik.
Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Thematisch • Nederland • Nederland
Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?
Kijk dan bij Collect Club.
(6 stemmen, gemiddeld: 4,83 uit 5)
Laden...
Reacties (2) Schrijf een reactie
Dank Bate voor deel 2 van dit artikel over de weergave van koninklijke hoogheden en hun uitstraling op de verschillende postzegels. Ik zou dat zo niet kunnen beschrijven.
Toch een kleine correctie wat betreft de topografie achter de munt van het Woudagemaal. Daar ben ik van mening dat je overhaast tot onjuiste conclusies bent gekomen.
Als we de muntzijde van de Woudagemaalmunt bekijken, dan zien we het Woudagemaal zelf duidelijk liggen. In werkelijkheid ligt het aan de rand van het IJsselmeer, waar de afwateringskanalen van het gemaal in uitstromen, linksonder op de munt, en aan de rand van Lemmer (Frysk: De Lemmer). Lemmer verdwijnt op de munt geheel achter de vergrote weergave van het gemaal. Bebouwing is, afgezien van het gemaal, echter nergens weergegeven op de munt, alleen waterwegen en meren.
Achter het Woudagemaal zijn de langwerpige Groote Brekken (Grutte Brekken) en het ovale Tjeukemeer (Tsjûkemar) weergegeven, dit was correct aangegeven.
Maar dan gaat het mis, Wolvega kan niet te zien zijn en zelfs als het wel de bedoeling van de muntontwerper was de A32 weer te geven, dan loopt deze vanaf Meppel door het Steenwijkerland naar Heerenveen en niet door de Noordoostpolder.
Hoe zit het wel? Vanaf de rechterzijde van het grofweg ovaalvormige (met wat in- en uitstulpingen) Tjeukemeer (Tsjûkemar) lopen twee evenwijdige strepen naar de rechterkant van de munt. Dat zijn de Pier Christiaansloot (Pier Christiaansleat) en de Vierhuistervaart (Fjouwerhúster Feart). Zij komen beide uit op het riviertje de Kuinder (Stellingswerfs: De Kuunder) of Tjonger (Frysk: De Tsjonger), dat op de munt een verticale kronkelige verbinding tussen de evenwijdige lijnen vormt met rechts ervan een verzameling watertjes. Die watertjes liggen rond het Braandemeer (Braandermar), wat posttechnisch gezien valt dit onder Oldelamer (gem. Weststellingwerf).
Volgen we de Kuinder/Tjonger nu naar boven op de munt, dan is de dubbele streep die we tegenkomen mogelijk de A32, ook vermeld door Bate, alhoewel de topografische verhoudingen door de naderbij komende muntrand heel verwrongen zijn. Het punt waar de Kuinder/Tjonger de A32 snijdt is echter niet bij Wolvega, maar op het drielandenpunt van de postcodegebieden van Heerenveen, Oudeschoot en Oldeholtwolde, voor de leek samengevat als Heerenveen-Zuid.
Wolvega ligt buiten de munt, ongeveer op het punt waar de verlengden van de evenwijdige lijnen vanaf het Tjeukemeer (de eerder genoemde Pier Christiaansloot en de Vierhuistervaart)
en de verlengden van lijnen die de A32 symboliseren elkaar rechts buiten de munt zouden snijden.
De door Bate genoemde “snelweg door de Noordoostpolder naar Heerenveen”, die als A6 genummerd is tot Joure en dan A7 tussen Joure en Heerenveen, is echter voor een deel juist wel op deze munt terug te vinden, maar ligt op een andere plek.
Neem de ovale vorm van het Tjeukemeer rechts achter het gemaalplaatje. Aan de linker onderkant van deze vorm is een deel afgesneden van het hoofddeel van het Tjeukemeer door een rechte dunne landtong die zich voortzet in een zwarte streep in haar verlengde. Op die landtong ligt de A6 en de zwarte streep is het brugdeel van de A6 over het Tjeukemeer.
Om het af te maken wat betreft de topografie, de grotere wateren links va de schoorsteen van het Woudagemaal zijn volgens de kleine wijzer van de klok: het Slotermeer (Sleatemer Mar) op 9 uur, het Coevorder Meer (de Kûfurd) op net iets voor 10 uur en de Langweerder Wielen (Langwarder Wielen) op net iets na 10 uur.
Pal achter de schoorsteen ligt, er net iets achteruit piepend, het Brandemeer (Brandemar) voor diegenen die willen controleren of mijn topografische conclusies juist zijn.
De groep kleine watertjes rechtsboven het Tjeukemeer en links van de A32 liggen in het Easterskar, een veenweidegebied met plassen, en bij vogelkijkplaats De Skiere Goes, in de buurt van Rotsterhaule.
Vind u het plaatje van de Woudagemaalmunt te klein, kijk voor vergroting op: https://www.knm.nl/woudagemaal-tientje-2020-goud-proof/nl/product/11723/#/zoom
Prins, hartstikke bedankt. Zo meteen ga ik de munt nauwkeuriger bekijken. Op een fantastische manier heb je omgeving van het stoomgemaal geografisch bijzonder gedetailleerd verwoord, zelfs ‘yn it Frysk. Danke’!
Schrijf een reactie
(registratie is niet nodig)