Heine behoorde tot de Romantiek en maakte ironische en spitsvondige gedichten die ook tegenwoordig nog veel mensen aanspreken. Hij werkte soms samen met zijn tijdgenoot Karl Marx. Innerlijk was Heine een tegenstrijdig mens, enerzijds voelde hij zich Duitser, anderzijds wereldburger. Dezelfde dubbele gevoelens had hij ten aanzien van het jodendom en de Romantiek. Beroemd is zijn uitspraak ‘Dort wo man Bücher verbrennt, verbrennt man am Ende auch Menschen’. Een profetische vooruitblik voor wat er later in het ‘Derde Rijk’ van Hitler zou plaatsvinden. Een beroemde dichtbundel van hem is ‘Das Buch der Lieder’ met onder andere ‘Die Loreley’.

Tijdens zijn jeugdjaren was Düsseldorf bezet door de Fransen, hetgeen invloed had op zijn opvoeding. Heine had grote bewondering voor Napoleon als de promotor van revolutionaire ideeën zoals vrijheid en gelijkheid. Nadat Napoleon was verslagen kwam Duitsland weer onder een conservatief bewind, waarbij de overheid probeerde de effecten van de Franse Revolutie terug te draaien. Heine leerde Frans op school en dit werd zijn tweede taal. In 1814 leerde hij Engels op een school in Hamburg, destijds de gebruikelijke taal in het bedrijfsleven. In 1819 schreef hij zich in bij de Universiteit van Bonn. Het politieke leven in Duitsland was verdeeld tussen conservatieven en liberalen, Heine behoorde tot de laatstgenoemden. Hij kreeg bekendheid met zijn poëzie. Hij schreef ook twee tragedies ‘Almansor’ en ‘William Ratcliff’ zonder veel succes. Heine zette zijn rechtenstudie voort aan de universiteit van Göttingen. Heine haatte de stad, destijds onder Engels bewind. Heine zag hen als de schuldigen voor het neerslaan van Napoleon.

In 1824 schreef Heine een reisverslag: ‘Die Harzreise’ over een trip door het Harzgebergte. Het was het eerste boek van Heinrich dat werd uitgebracht door Hoffmann & Campe in Hamburg, die later alle werken van Heine zou publiceren. Hij trekt door de Harz, over de hoogste berg, de Brocken top naar de kleine stad Ilsenburg. Tijdens deze trip ontmoet hij bekende en onbekende tijdgenoten die hij soms in detail beschrijft, zoals bijvoorbeeld de Joodse Karl Marx. De natuur speelt de hoofdrol in dit reisverslag. Het verhaal ademt romantisch verlangen en teleurstelling, illusie en ironie. Een passage:
“Dit is nu de Ilse, de mooie, zoete Ilse. Ze stroomt door de gezegende Ilse vallei waarvan aan beide kanten de bergen geleidelijk hoger worden en die, tot aan hun voeten, vooral met beuken, eiken en vertrouwd struikgewas begroeid zijn, niet langer met dennen en andere naaldbomen. Ja, de legende is waar, de Ilse is een prinses, die lachend en stralend van de berg naar beneden komt. Hoe schittert haar witte schuimgewaad in het zonlicht! Hoe wapperen haar zilveren linten in de wind! Hoe fonkelen en schitteren haar diamanten!”

In 1825 bekeert Heine zich tot het protestantisme. De Pruisische regering had de maatregelen tegen Joden geleidelijk uitgebreid. In 1822 werd een wet geïntroduceerd die de Joden moest uitsluiten van academische posten en Heine wilde een universitaire carrière. Om deze beslissing te rechtvaardigen noemde hij zijn bekering ‘een toegangsbewijs naar de Europese cultuur’. Deze bekering heeft hem echter nooit enig voordeel opgeleverd in zijn loopbaan.

In Hamburg ontmoette Heine in 1826 Julius Campe, die zijn belangrijkste uitgever zou worden. Campe was een liberaal die zoveel mogelijk dissidente schrijvers wilde publiceren. Destijds werden boeken die minder dan 320 pagina’s bevatten onderworpen aan censuur. De autoriteiten dachten dat dikkere boeken impopulair en dus niet gevaarlijk waren. Schrijvers waren inventief en zorgden dat hun boeken het aantal van 320 pagina’s zouden overtreffen. In vervolg op ‘Die Harzreise’ werd in 1827 ‘Das Buch der Lieder’ uitgegeven, een collectie van reeds eerder gepubliceerde gedichten. Deze poëzie verzameling werd een kassucces. Verschillende gedichten werden op muziek gezet door Robert Schumann en Felix Mendelssohn. Een van de voornaamste thema’s is de ironische teleurstelling die typisch is voor Heine.

In 1831 verhuisde hij naar Parijs en bleef daar tot aan zijn dood 25 jaar later. Hij stond sympathiek tegenover de Franse Revolutie en was verlost van de Duitse censuur. Hij werd al snel bekend in Frankrijk en rekende veel beroemdheden tot zijn vrienden. Interesse voor de Franse literatuur had hij niet en hij schreef enkel in het Duits, waarna het in het Frans werd vertaald. Hij zag zichzelf als bemiddelaar tussen Frankrijk en Duitsland. In 1834 ontmoette hij een 19- jarig winkelmeisje dat hij de koosnaam ‘Mathilde’ gaf. Zij was analfabeet, kende geen Duits en had geen belangstelling voor cultuur of intellectuele zaken. Zij trok bij hem in en bleef bij Heinrich voor de rest van zijn leven.
Heine was een bewonderaar van de Franse schilder Eugène Delacroix. Onderstaande ansichtkaart toont een detail van het schilderij dat de Franse revolutie verbeeldt en de titel draagt: ‘De vrijheid leidt het volk’ op 28 juli 1830. Het gezicht van deze vrouw stond model voor de ‘Marianne’-postzegels van Frankrijk.

Een voorval dat Heinrich Heine erg heeft aangegrepen was de ‘Damascus Affair’ in 1840. In Damascus werden verschillende Joden beschuldigd van een rituele moord op een Christen. Dit leidde tot een golf van anti-semitische vervolgingen. De Franse regering die belangen had in het Midden-Oosten en de katholieken niet wilde aanvallen, weigerde de woede uitbarstingen te veroordelen. Aan de andere kant had de Oostenrijkse consul in Damascus verklaard dat deze gebeurtenis helemaal niet had plaatsgevonden. De beschuldigingen waren uit de lucht gegrepen. Dit was voor Heine de omgekeerde wereld: de Oostenrijkers namen het op voor de Joden terwijl de Franse regering niets meer lieten horen. Als reactie op het gebeuren pakte Heine een onafgemaakte roman uit de kast over de Jodenvervolging in de Middeleeuwen, ‘Der Rabbi von Bacherach’ en publiceerde het. Heine schreef satirische politieke gedichten: tegen de vorsten van Beieren en Pruisen, tegen de politieke ongeïnteresseerdheid van het Duitse volk en tegen de hebzucht en wreedheid van de regerende klasse, zoals ‘De Silezische Wevers’ gebaseerd op de revolte van wevers in Peterswaldau in 1844. Zijn vriendschap met Karl Marx verwaterde, hij had gemengde gevoelens omtrent het communisme. Enerzijds bewonderde hij de ideeën van het communisme, anderzijds was hij ervan overtuigd dat het radicalisme en materialisme veel van de Europese cultuur, die hij zo liefhad en bewonderde, zou vernietigen.

Zijn uitspraak ‘Waar men boeken verbrandt, verbrandt men uiteindelijk ook mensen’ is afkomstig uit het toneelstuk ‘Almansor’ (1821-1822) waarin een koran wordt verbrand in Grenada, Spanje. Dit citaat is afgebeeld op de gedenkplaats waar tijdens de nazitijd boeken werden verbrand op de Bebelplatz in Berlijn. Ook is de uitspraak terug te vinden in het Yad Vashem Holocaust museum in Jerusalem, het United States Holocaust Memorial Museum en in het plaveisel van Frankfurt am Main. In 1848 werd Heinrich Heine ziek, hij raakte totaal verlamd. Hij zou zijn ’Matratzengruft’ (matrassen-grafkelder) zoals hij zijn ziekenkamer noemde, niet meer verlaten tot zijn dood acht jaar later. Maar hij bleef werken, onder andere aan ‘Romanzero’, een verzameling gedichten. In 2001 werd in Israël onderstaande zegel uitgegeven. Het afgebeelde portret is gemaakt in 1831 door Moritz Daniël Oppenheim en bevindt zich in de Kunsthalle van Berlijn. De zegel toont de illustratie van de officiële omslag van ‘Romanzero’, gepubliceerd in 1854. Eén van de beschreven ‘Hebreeuwse Melodieën’ uit ‘Romanzero’ is ‘Jehuda ben Halevy’, een lied vol heimwee naar Jerusalem. Twee regels hieruit staan op de tab vermeld: ’And his heart already quivered at the word Jerusalem’ (Zijn hart begon te beven bij het woord Jerusalem).

Er is altijd veel te doen geweest over het plaatsen van monumenten ter ere van Heine. Vaak ging de plaatsing op het laatste moment niet door. Een monument verdween naar New York waar het staat in de Bronx, New York City. In Tel Aviv werd het benoemen van een straat naar Heine keer op keer uitgesteld, omdat hij door velen toch werd gezien als ‘afvallige’. Er waren suggesties om een straat in de nabijheid van de Tel Aviv Universiteit naar hem te noemen, maar de keuze viel uiteindelijk op een achteraf straatje in een desolaat industriegebied. In Düsseldorf is tegenwoordig een boulevard naar hem genoemd (Heinrich Heine Allee), een modern monument en de universiteit in die plaats kreeg de naam ‘Heinrich Heine Universität’.

Heinrich Heine’s versie van het beroemde verhaal ‘Die Loreley’ werd zeer bekend. Het is een tamelijk sentimenteel volkslied, maar het was waanzinnig populair, zo zeer zelfs dat de nazi’s het werk niet durfden te verbieden (omdat Heine Joods was) en het dus vaak (maar niet altijd) toeschreven aan een onbekende dichter. Die Loreley is een nimf die met haar gezang schippers afleidt van de gevaarlijke stroomversnellingen bij de gelijknamige rots in de Rijn.

De Rijn –het rotsdal van de Lorely

Heinrich Heine stierf op 17 februari 1856 en werd begraven op het kerkhof van Montmartre. Zijn gedicht ‘Wo?’ werd gegraveerd in drie zijden van zijn graftombe:
Wo wird einst des Wandermüden
letzte Ruhestätte sein?
Unter Palmen in dem Süden?
Unter Linden an dem Rhein?

Werd ich wo in einer Wüste
eingescharrt von fremder Hand?
Oder ruh ich an der Küste
eines Meeres in dem Sand?

Immerhin! Mich wird umgeben
Gotteshimmel, dort wie hier,
und als Totenlampen schweben
Nachts die Sterne über mir.

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Historisch • Duitsland • Frankrijk • Spanje • Boeken • Musea • Religie

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(6 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...