NVPH 1771 – Simon Vestdijk

Het is inmiddels al 22 jaar geleden dat PostNL de Vestdijk-postzegel (nvph 1771) heeft uitgegeven. Bij de eerste aanblik ogenschijnlijk geen opvallende postzegelafbeelding met daarop een gebrild portret van de schrijver/dichter met een onleesbare tekst-suggestie in combinatie met frankeerwaarde, landsnaam en jaartallen. Het tegenovergestelde is echter het geval. Je wordt voortdurend op het verkeerde been gezet! Je krijgt steeds een verkeerde indruk van de postzegelafbeelding, waardoor je iets gaat denken wat helemaal niet klopt. De postzegel toont onvermoede verhalen achter de afbeelding.

Druktechnische aspect

De gereproduceerde tekst is bij uitvergroting of met een vergrootglas bijzonder goed te lezen. Iedere vierkante millimeter bevat een geweldig groot aantal pixels met als eindresultaat een prima leesbaar gedrukte tekst. Een compliment voor drukkerij Joh. Enschedé in Haarlem, die deze postzegel in combinatie met een Escher- en een Koninklijke Bibliotheekpostzegel in een oplage 8.000.000 postzegelvellen heeft gedrukt.

Geïntegreerde overlapping: portret-tekst of tekst-portret?

1) In de geest van Vestdijk

Typografisch ontwerper Felix Janssens heeft de eerste bladzijde met het tekstgedeelte van het essay ‘Fantoche’ (pagina 463) op Vestdijks portret gemonteerd. De titel (nauwelijks leesbaar) heeft Janssens op breinhoogte op het voorhoofd van de dichter/schrijver gemonteerd. Door deze plaatsbepaling geeft de ontwerper aan dat de essay in de geest van Vestdijk is ontstaan. Vestdijk staat op deze ‘beeld-geïntegreerde-postzegel’ letterlijk (als persoon) en figuurlijk (als schrijver) achter zijn tekst. Beide afbeeldingen vloeien onlosmakelijk in elkaar over, evenals de persoon en de schrijver. Ze doordringen elkaar door de overlapping over en weer. De aanvang-bladzijde stelt het totale en omvangrijke werk van Vestdijk voor (deel staat voor geheel).

2) Vestdijks persoonlijke betrokkenheid/visie

De postzegelafbeelding maakt Vestdijks persoonlijke betrokkenheid/visie zichtbaar tussen de twee voornaamste (elkaar logisch buitensluitende) aspecten van het leven: het Ik (vertrouwdheid) en het Andere (vreemdheid). Volgens Vestdijks angsttheorie vloeit de schijnbaar ongerijmde (tegen)stelling tussen het Ik (het herkenbare portret van de schrijver) en het Ander (eerste pagina ‘Fantoche’) voortdurend in elkaar over, doordringt elkaar via de integratie wederzijds constant en is niet van elkaar te scheiden.

De eerste pagina van het vier bladzijden tellende essay ‘Fantoche’ (hoofdstuk-titel nauwelijks leesbaar) staat als ‘implantaat’ gedeeltelijk leesbaar vóór, áchter of ín het portret van Simon Vestdijk. Het heeft zich als het ware ‘genesteld / ingelijfd / geïncorporeerd’ in het gedeeltelijk zichtbare hoofd van de dichter/schrijver.

3) Achtergrond fragment ‘Fantoche’.

Vestdijks gegroefd en deels zichtbaar portret staat op de postzegel afgebeeld tegen de achtergrond van een fragment uit het verhaal ‘Fantoche’. Annick Cuynen karakteriseert de Simon Vestdijk-postzegel in haar essay ‘Ons erfdeel’ ook op een bijzonder rake en treffende wijze, die overeenstemt met Vestdijks visie: “Of misschien moeten we wel net andersom kijken en verdwijnt Vestdijk achter de tekst. Het is in ieder geval een treffende weergave van het lot dat elke schrijver wacht: eens zal zijn gezicht uitgewist worden en gaat hij volledig op in zijn teksten.” Anton Voorzitter Huberts van de ‘Vestdijkring’ met 350 fans stelt: “Dit jaar wordt herdacht dat Vestdijk honderd jaar geleden geboren werd. Vestdijk raakt uit de tijd. Ik denk dat dat iets is wat je moet accepteren, maar er zijn dus mensen die dat niet kunnen.”

Simon Vestdijk als dichter/schrijver

Simon Vestdijk brak als auteur in de jaren dertig van de vorige eeuw door bij het grote publiek. Hij heeft meer als 50 romans, 200 verhalen, 3000 gedichten en 150 essa nagelaten, die alle tot de meest hoogstaande uit de Nederlandse literatuur kunnen worden gerekend. Als essayist begaf hij zich op vele terreinen als theologie, muziek, psychologie, filosofie en beeldende kunst. De grootste kracht van Vestdijk ligt in de essay/novelle, waarin hij de diepgang laat zien door subtiele, getoonzette miniaturen.

Het essay ‘Fantoche’ is het op een na kortste van de tien verhalen uit de bundel ‘De fantasia en andere verhalen’ (142 pagina’s) van de honderd jaar geleden in Harlingen geboren schrijver – dichter Simon Vestdijk (1898 – 1971). De titel ‘Fantoche’ (4 bladzijden) heeft te maken met het woord fantasie en waanvoorstelling. In het Frans heeft het de betekenis van ledenpop. Vestdijk-kenners zien het essay als het meest kenmerkende en karakteristieke verhaal van de door Vestdijk aangehangen spirituele / magisch realistische kunststroming (een combinatie van een aardse en bovenaards waarneembare werkelijkheid). Dus een beschrijving van een onwerkelijke realiteit.

Anton Wachter-romans

Het leven van Anton is in acht romans vastgelegd, die tot de kern van het zeer omvangrijke oeuvre van Vestdijk behoren. De boeken zijn in de periode 1934 – 1960 verschenen en hebben een sterk biografisch karakter. De eerste vier delen spelen zich in Lahringen af, een fictieve plaats die een toespeling is op zijn geboorteplaats Harlingen. In de eerste twee romans leert de lezer de jonge Anton kennen als een eenzelvige, teruggetrokken jongen. Zijn leven wordt beheerst door angst om verlaten te worden, angst voor volwassenen en angst om afgewezen te worden in de liefde. Het is een geschiedenis van een opgroeiende jongen, ontroerend eerlijk en van binnenuit geschreven.

Inhoud essay ‘Fantoche’

De eerste pagina van het vier bladzijden tellende essay ‘Fantoche’ staat als ‘implantaat’ vóór, áchter of ín het portret van Simon Vestdijk.

In het vier bladzijden tellen essay ‘Fantoche’ beleeft de schrijver enkele sfeervolle belevenissen, waarop de magisch-realistische schilder René Margritte (1898 – 1967) uit België wellicht enige schilderijen baseert. Met de nodige fantasie in combinatie met enige dichterlijke en schilderkundige vrijheid zijn toch opvallende overeenkomsten tussen tekst en schilderij aan te wijzen. De schrijver komt ’s avonds of bij regenachtig weer al lopend via een vervallen oprijlaan met aan weerskanten forse bomen stiekem in de kasteeltuin met rijen buxusheggen. Tenslotte ziet hij daar een kasteel, dat tot een sanatorium is ‘gepromoveerd / gedegradeerd’.

René Magritte en Vestdijk, beiden in 1888 geboren, werkten ieder op hun manier met een werkelijke en onwerkelijke realiteit: een surrealistische en een magisch realistische. Margritte heeft ongetwijfeld het werk van Vestdijk gelezen en naderhand verwerkt in zijn schilderijen. Het inlijven of incorporeren van het essay heeft Margritte verbeeld door oprijlaan en kasteeltuin met het sanatorium niet náást, maar ín het lichaam van de ‘bol-ge-hoede-persoon’ te plaatsen. Laan en tuin zijn in zijn lijf geïntegreerd. Margritte heeft zich dus van Vestdijk eigen gemaakt.

“In het doolhof van een kasteeltuin loopt Vestdijk verder (op een donkere avond) ‘evenwijdig’ (twee buxushagen verder) op met een hoed dragende persoon. Zijn zwarte hoed beschaduwde het gezicht zonder kin. Het lichaam komt voor de helft boven het heggengroen uit. Het was of hij voorbijgedragen werd, zo stijf liep hij daar. Daar mijn weg sterker kromde dan de mijne, versnelde ik mijn pas en zag hem nog juist onder de gele slagboom duiken, aan het begin van de sparrenlaan. Maar bij de slagboom gekomen, ontdekte ik hem nergens meer. Hij was spoorloos verdwenen. Geruime tijd stond ik besluiteloos.”

“Nooit heb ik geweten waarom de donkere sparrenlaan me zo beklemde. Een gewezen oprijlaan dan met geen hek of pilaren meer om van vroegere grootheid te getuigen. Zo oud was het kasteel ook niet, dat de laatste jaren als sanatorium werd gebruikt. Bij het kasteel had ik zelden iemand ontmoet. Van dag tot dag waagde ik mij dichterbij en op een late middag met zachte regen ontdekte ik ze, de zieken. Daar hoorde ik het gekuch. Zoals bij andere kastelen vogelstemmen, zo hadden mij hier mensenkelen naderbij gelokt.”

Het zelfportret van René Magritte op deze Belgische postzegel concretiseert het silhouet van de schilder in de kasteeltuin in hoge mate.

Maximumkaart-perikelen

1. Tracht Margritte het [on]bestaande verschijnen en verdwijnen, de onwaarschijnlijke aan- een afwezigheid van de men met de hoed (aan het einde van het doolhof en bij het begin van de oprijlaan) zichtbaar te maken? Hoe het ook zij ’tussen-het-in-de-tekst-verbeelde’ en het ‘op-het-schilderij-afgebeelde’ van de in Doorn (woon- en werkplaats van Vestdijk) afgestempelde maximumkaart is niet juist. Er kan immers onmogelijk een aanschouwelijke beeldovereenkomst bestaan tussen tekst en afbeelding. De ‘afbeelding’ van de tekst bestaat in de geest van de schrijver Vestdijk en naderhand ook in die van de lezer.
2. Een dergelijke kaart is overigens voor een insider wel aantrekkelijk. Het is immers beeld-informatief toch beeld verruimend? Bij een dergelijke kaart kan niet van een maximumkaart gesproken worden, een meer passende naam is een ‘beeld-illustratief-document’.
3. Van een juiste of onjuiste maximumkaart is pas sprake als iemand met maximumkaarten wil exposeren. Dan zijn pas de strenge richtlijnen en de reglementen van de maximafilie van toepassing. Bij een verzameling voor ‘intern gebruik’ gelden er uiteraard geen regels. Alle ‘combinaties-met-een-postzegel’ kunnen/mogen gecreëerd en verzameld worden. Dus vrijheid blijheid!

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Thematisch • Nederland

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(7 stemmen, gemiddeld: 3,29 uit 5)

Laden...