Hij werd omschreven als een zachtmoedig en bescheiden mens, maar dit weerhield hem er niet van om tegen alle heilige huisjes te schop-pen. Toch riep hij tevens op tot meer tolerantie en verdraagzaamheid.

Baruch de Spinoza (1632 – 1677)
Baruch de Spinoza was een Nederlandse filosoof, wiskundige, politiek denker en lenzenslijper uit de vroege Verlichting. ‘Caute’ (behoedzaam) was zijn levensmotto. Op onderstaande zegel is op de tab-perforatie de afdruk van zijn zegelring te zien waarop ‘Caute’, een roos en zijn initialen. Het is nooit precies duidelijk geworden waarom hij dit motto voerde.
‘De menselijke handelingen niet bespotten, niet betreuren, niet veroordelen, doch begrijpen’.

In zijn filosofie speelde theologie geen rol, hij accepteerde alleen verklaringen die waren gebaseerd op de rede. Hij kreeg een Joodse opvoeding: op straat sprak hij Portugees, op school Spaans en thuis werd er in het Hebreeuws gebeden. Op school zette hij zich al snel af tegen het Joodse geloof, de voorschriften en de feestdagen. De Talmoed en de Thora noemde hij ‘uitvindingen van de menselijke fantasie’. Ook aan de goddelijke oorsprong van de Bijbel twijfelde hij. De Tien Geboden van Moses moesten er ook aan geloven. Spinoza hechtte meer waarde aan een deugdzaam leven. Hij werd bespot door alle religieuze autoriteiten, omdat hij leerde dat de mens een deel of een aspect was van één enkele natuur die gelijk was aan God en dat de rede en niet de openbaring kan doordringen tot de waarheid aangaande God en de natuur (Pantheïsme). Hij maakte dit uitgangspunt tot de basis van zijn niet aflatende strijd tegen bijgeloof en vooroordeel. In 1656 was de maat vol en op 24-jarige leeftijd werd Baruch verstoten uit de Joodse gemeenschap. De banvloek is bewaard gebleven en bevindt zich in het archief van de Portugees-Israëlitische Gemeente in Amsterdam. Hierin werd hem verweten er ‘vreselijke ketterijen’ en ‘monsterlijke’ daden op na te houden. Ook zijn familieleden mochten geen contact meer met hem hebben.

Spinoza was sterk beïnvloed door René Descartes die uitgebreid over lichaam en ziel had geschreven. De opvattingen van Maïmonides vond hij schadelijk en nutteloos. Nadat Spinoza met een dolk was aangevallen was hij zo wijs Amsterdam te verlaten en te verhuizen naar Ouderkerk aan de Amstel.
Hij voorzag in zijn onderhoud door het slijpen van lenzen voor microscopen, vergrootglazen, verrekijkers en telescopen. De wis- , natuur- en sterrenkundige Christiaan Huygens prees de kwaliteit van zijn lenzen. (Huygens naam duikt steeds weer op als men spreekt over de wetenschap in die tijd). Na eerst gewoond te hebben in Rijnsburg vertrok hij in 1663 naar Voorburg waar het eerste deel van zijn ‘Ethica’ als manuscript gepresenteerd werd. Pas in 1677, zijn sterfjaar, werd het gepubliceerd. Ethiek is het hoofdonderwerp maar het werk begint met de uiteenzetting van Spinoza’s metafysica. Net zoals Descartes was hij van mening dat wiskunde een voorbeeld voor de filosofie is. De ‘Ethica’ volgt de ‘geometrische’ methode: definities, axioma’s, stellingen, bewijzen en gevolgtrekkingen. Uit velletje ‘Jaar van het Boek’, d.d. 2016:

Intussen was Baruch weer verhuisd en wel naar Den Haag. In 1670 werd een ander werk van hem anoniem gepubliceerd: het ‘Godgeleerd -staatkundig Vertoog’ (‘Tractatus theologico-politicus). Het is een pleidooi voor de vrijheid van meningsuiting en een onafhankelijke rechterlijke macht. Het werd in 1674 in de Republiek verboden door stadhouder Willem III. Baruch de Spinoza overleed in 1677 aan tuberculose. Hij werd begaven op het kerkhof van de Nieuwe Kerk in Den Haag.
‘Dwalen is niet onwaarheid bezitten, maar wat waar is, niet bezitten. Het onware is geen eigendom van ons verstand’.
Albert Einstein was een bewonderaar van Spinoza en vond aansluiting bij zijn abstracte godsbeeld: ‘Ik geloof in de God van Spinoza, die zichzelf openbaart in de wetmatige harmonie van het heelal, en niet in een God die zich bemoeit met het lot en de handelingen van mensen.’ Dit zei Einstein nadat hij in Rijnsburg het Spinozahuis had bezocht. In 1920 schreef hij het volgende gedicht: ‘Zu Spinoza’s Ethik’.

Algemeen wordt aangenomen dat het gezegde: ‘ga zoo voort mijn zoon en gij zult spinazie eten’ een verbastering is van: ‘ga zoo voort mijn zoon en gij zult Spinoza heeten’ , hierbij refererend aan de slimme student Spinoza.

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Historisch • Portugal • Religie

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(5 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...