Home » Bloggers » Randy Koo » Quinoa: hip en glutenvrij

Quinoa: hip en glutenvrij

05 december 2019, 10:51 uur - Randy Koo

Quinoa is hip en glutenvrij. Uit welke landen wordt Quinoa verbouwd? Waarom is Quinoa zo uniek als eiwitrijke vleesvervanger? We volgen de historie van Quinoa en reizen naar Zuid-Amerika. En waarom bezoeken we het Titicaca meer, dat populair is als toeristisch gebied? Reist u mee?

Post Views: 1.663

Wat is Quinoa?

Quinoa (Chenopodium quinoa) is een eenjarige plant uit de amarantenfamilie (Amaranthaceae). De soort komt ook voor in Nederland. Quinoa komt van nature voor in Zuid-Amerika. De gecultiveerde variant vormt op dit continent al lange tijd een belangrijke voedselbron.

De plant kan tot drie meter hoog worden en kent een groeicyclus van 120 tot 160 dagen. De houtige stengel is al dan niet vertakt en kan afhankelijk van het ras groen, rood of purper van kleur zijn. Quinoa bloeit in pluimen. De groene bloemen hebben een weinig opvallend bloemdek, bestaande uit vijf gekielde bloemdekbladen en zijn gewoonlijk tweeslachtig. De bloemen bestuiven zichzelf. De ongeveer twee mm grote vrucht heeft een vliezige vruchtwand en is een eenzadig nootje, dat afhankelijk van het ras een witte, rode of zwarte kleur kan hebben.

De belangstelling voor quinoa is alleen maar verder toegenomen sinds de voedsel- en landbouworganisatie (FAO) van de VN 2013 uitriep als het jaar van quinoa, om te benadrukken dat het een belangrijke rol kan spelen in de strijd tegen honger, ondervoeding en armoede en dat het, gezien zijn gunstige eigenschappen, kan uitgroeien tot een van de grote gewassen wereldwijd.

Titicaca meer

De domesticatie van quinoa begon zo’n 7500 jaar geleden, rond het Titicacameer. Dat ligt op de grens tussen Peru en Bolivia, op ruim 3.800 meter hoogte. Daarna heeft de teelt zich weliswaar uitgebreid, maar beperkt. Het bleef tot voor kort binnen het Andes-gebied. Een breed palet aan rassen is ontstaan door de grote geografische variatie.

Het Titicacameer is het grootste meer van Zuid-Amerika, met een oppervlakte van 8340 km². Het ligt in de Andes tussen Peru en Bolivia op 3812 meter boven de zeespiegel, en is het hoogste commercieel bevaarbare meer ter wereld. De diepte is gemiddeld 140-180 meter, maximaal 280 meter. Er monden 25 rivieren in het Titicacameer uit. In het meer liggen 41 eilanden. Sommige hiervan zijn dichtbevolkt.

De bekendste eilanden zijn Isla del Sol, Amantaní en Taquile. Het meer is in twee delen verdeeld, een kleiner meer ten zuidoosten van het hoofdmeer is via de Straat van Tiquina met de rest van het meer verbonden. Niet ver van het meer liggen de ruïnes van de stad Tiahuanacu, die zijn bloeitijd kende tussen 500 en 1000 na Chr. Eigenlijk ligt een deel van de stad zelfs onder de waterspiegel.

Bolivia 1916 Lake Titicaca, 2c carmine and black

Bolivia 1941, Lake Titicaca, 10c aviation

De wetenschappelijke literatuur verdeelt quinoa in vijf ecotypes, gebaseerd op het gebied van domesticatie: de vallei (2.000 tot 3.500 meter hoogte, in Colombia, Ecuador, Peru en Bolivia), het hoogland (boven de 3.500 meter, rond het Titicacameer), de zoutvlaktes van Bolivia en Chili, de kust van Midden- en Zuid-Chili, en de laaggelegen, vochtige subtropen van Bolivia. Dit heeft voor een grote genetische verscheidenheid gezorgd. Op de ene plek kan quinoa tegen vorst, droogte, weinig zuurstof, op de andere tegen hoge zoutconcentraties. Om die variatie te beschermen, zijn er sinds de jaren zestig in meer dan dertig landen bijna zestig genenbanken opgezet, waar zaden liggen opgeslagen – ook in Wageningen.

Bolivia 1916 Lake Titicaca, 2c carmine and black, center inverted, perf. and imperf.

Bekend zijn de Uroseilanden, rieteilanden van de Uros-indianen. Deze eilanden zijn gemaakt van riet dat langs de oevers van het Titicacameer groeit. Circa 40 eilanden worden bewoond. De bewoners maken van alles van riet: huizen, huisraad, boten enzovoort. Als de waterstand hoog is, drijven deze eilanden. Zodra het riet aan de onderkant vergaat, wordt een nieuwe laag toegevoegd. Oorspronkelijk waren deze eilanden het toevluchtsoord van de Uros-indianen voor de oprukkende Inca’s. Tegenwoordig leven de Uros van de toeristen, die vanuit Puno de eilanden bezoeken. Er is dan de mogelijkheid met een van riet gemaakte boot van het ene eiland naar een andere te varen. Een bezoek kan ook meerdere dagen duren. Dan kan er bij een plaatselijke familie worden overnacht.

Het water van het Titicacameer is licht zout. Het meeste water dat met de rivieren het meer binnenkomt, verdwijnt door verdamping. Slechts een klein deel van het water verlaat het meer via de rivier Desaquadero om via het Poopomeer(dat veel zouter is) uit te monden op de zoutvlaktes van Uyuni, waar het water geheel verdampt en het zout achterblijft. Dit verklaart waardoor het westen van Bolivia en het zuidoosten van Peru op een grote hoogvlakte liggen: het water stroomt nergens af naar de oceaan, zodat de rivieren zich nooit diep in hebben kunnen snijden.

Peru 1970: Toeristische attracties, Lake Titicaca (5.50 Soles).

Over de jaren heen kan het niveau van het meer sterk variëren. In 1986 was het niveau zo hoog dat veel overstromingen optraden. In drogere perioden staat het water soms wel zes meter lager. In 2013 vonden archeologen uit België meer dan tweeduizend voorwerpen in een sediment in het meer, zoals beeldhouwwerken en gouden sieraden. Er zaten eeuwenoude voorwerpen bij van de Inca’s en de Tiahuanacu, en voorwerpen uit de 19e en 20e eeuw.

Geld Peru 1976: 10 Soles de Oro, Garcilaso Inca de la Vega en boten in Titicaca meer.

Wat is coeliakie?

Coeliakie (spreek uit: seuliakíé) is een intolerantie voor gluten. Dat wil zeggen dat mensen met coeliakie gluten niet verdragen. Gluten is een eiwit dat voorkomt in tarwe, rogge, gerst, spelt en kamut. Daarnaast is haver in Nederland vaak besmet met tarwe en het wordt daarom meestal ook niet verdragen door mensen met coeliakie. Voedsel dat gluten bevat, veroorzaakt bij mensen met coeliakie een beschadiging van het slijmvlies van de dunne darm. Bij mensen met coeliakie gaan de darmvlokken kapot als deze regelmatig met gluten in aanraking komen. Dit veroorzaakt verschillende buikklachten.

Tarwe

De precieze oorzaak van coeliakie is nog onbekend. Wel is duidelijk dat erfelijkheid een rol speelt. Waarschijnlijk wordt coeliakie veroorzaakt door een combinatie van genetische (erfelijke) en omgevingsfactoren.

Tarwe

De klachten kunnen heel verschillend zijn. Sommige mensen (kinderen en volwassenen) hebben lichte klachten. De klachten kunnen heel vaag en onduidelijk zijn. Specialisten denken daarom dat er nog heel veel mensen in Nederland met coeliakie rondlopen zonder dat zij het zelf weten.

Rogge

Door de beschadiging van de darmwand bij coeliakie kunnen de volgende klachten ontstaan:

aanhoudende diarree
stinkende, vettige ontlasting die in de toilet vaak zogenaamde ‘remsporen’ veroorzaakt
een opgezette buik
buikpijn
overgeven
verminderde eetlust
soms komt juist verstopping voor

Gerst

Op den duur kan de darmwand ernstig beschadigd raken, waardoor er problemen kunnen ontstaan met de opname van voedingsstoffen. Dit kan klachten veroorzaken als:

gewichtsverlies en ondergewicht
bloedarmoede
vermoeidheid
depressiviteit en/of veel huilen
te geringe lengte groei
te late puberteit
onvruchtbaarheid
humeurigheid
algeheel gevoel van ziek zijn
botontkalking

Spelt

Bestaat het vermoeden dat uw klachten veroorzaakt worden door coeliakie dan kan de arts verschillende onderzoeken laten doen: bloedonderzoek, gastroscopie, dubbelballon endoscopie.

Haver

De behandeling van coeliakie bestaat uit het levenslang volgen van een glutenvrij dieet. Als u dit dieet volgt, zullen uw klachten langzaam verdwijnen. Na enkele weken tot maanden voelt u zich een stuk beter. Binnen zes maanden tot een jaar is uw dunne darm weer helemaal hersteld. Het volgen van een glutenvrij dieet als behandeling klinkt misschien vrij simpel. Dat is het echter niet. Zelfs het kleinste broodkruimeltje kan al klachten veroorzaken bij iemand met coeliakie. Ook via pannen, bestek, frituurvet of snijplanken kan een glutenvrije maaltijd toch besmet raken met gluten. Uw huisarts, diëtist en ook de Nederlandse Coeliakie Vereniging kunnen u tips en informatie geven over het koken en het bereiden van maaltijden. Zie hieronder een aantal sites met quinoa recepten. Quinoa is hip en glutenvrij. Quinoa is te koop bij alle supermarkten.