(Eigen)aardigheden van westerse filosofen (8) - Postzegelblog

(Eigen)aardigheden van westerse filosofen (8)

2

Ver vóór Desiderius Erasmus in de Nederlanden, was er in Italië al sprake van renaissance humanisten in de 14e eeuw. Francesco Petrarca (1304-1374) was een Italiaanse geleerde, dichter en prozaschrijver. Door zijn herontdekking van de klassieke teksten, met name die van Cicero’s brieven (106 v. Chr.– 43 v. Chr.) kreeg hij de titel ‘Vader van het Humanisme’.

Hij deelde zijn passie voor schrijven met zijn vriend Giovanni Boccaccio. Deze schreef zijn beroemd geworden ‘Decamerone’ waarin de jetset van Florence de stad ontvlucht vanwege een pestepidemie en elkaar honderd verhalen vertelt.

Giovanni Boccaccio

 

Veel van de gedichten van Petrarca werden op muziek gezet onder andere door Claudio Monteverdi. De sonnetten van Petrarca werden bewonderd en geïmiteerd in Europa tijdens de Renaissance en stonden model voor de lyrische poëzie. De benaming ‘de donkere middeleeuwen’ is afkomstig van hem. Het werd gezien als een tijd van intellectuele duisternis tussen de val van Rome en de Renaissance. Ook zijn correspondentie werd gebundeld, waaronder zijn brief uit 1336 over toeristische uitstapjes, waarvan de ‘Beklimming van de Mont Ventoux’ er één van was. De top van deze enige berg in de Franse Provence ligt op 1912 meter hoogte. Petrarca’s beklimming van de Mont Ventoux wordt wel als het begin van het toerisme (en bergsport) gezien.

Het dorpje Brantes aan de voet van de Mont Ventoux

Teatro Petrarca in Arezzo, Italië, gebouwd in 1833

 

Een andere bekende Italiaanse humanist was Giovanni Pico della Mirandola (1463-1494). Hij verwierf bekendheid met zijn geschrift over de eenheid van de waarheid en van het menselijk weten: ‘Over de waardigheid van de mens’. Tijdens zijn studie theologie en filosofie in Padua wijdde hij zich aan de poëzie en leerde de humanistische kringen in Padua kennen.

Michel Eyguem de Montaigne (1533 – 1592)
‘Een zinvol leven leiden; dat is het meesterwerk waarop je trots kunt zijn.’

Montaigne was een Franse filosoof, schrijver en politicus en was een van de prominentste sceptici uit de Renaissance. Hij was tevens diplomaat, jurist, reiziger en burgemeester van Bordeaux. Hij reisde door Europa in 1580 en in datzelfde jaar verscheen in Bordeaux de eerste editie van zijn ‘Essais’ (essays). Een ‘essay’ is letterlijk: een probeersel. Montaigne introduceerde deze benaming voor een persoonlijk betoog met diepgang. Een ‘essay’ is in de tegenwoordige tijd nog steeds een apart literair genre. Hij schreef zijn ‘Essais ‘ in de torenkamer van zijn kasteel Montaigne, zijn ‘schuilplaats’. In deze geschriften leidt zijn twijfel jegens eeuwige waarheden en universele methoden tot een verscherpte intellectuele aandacht voor het persoonlijke, voor emoties, voor menselijke verhoudingen en wisselende omstandigheden. Bij de moderne filosofen ontbreekt de belangstelling voor deze aspecten van de werkelijkheid. Zijn motto was: ‘Wat weet ik?’ om de beperkte kennis van de mens aan te geven. In zijn werk haalt hij citaten aan uit Erasmus’ ‘Adagia’. Hij inspireerde Franse filosofen zoals Blaise Pascal en René Descartes.

‘Wie ruilt niet vrijwillig zijn gezondheid, rust en leven in voor reputatie en roem: het meest onbruikbare, waardeloze en onechte dat bestaat in onze samenleving.’

Château de Montaigne waar de filosoof geboren werd en stierf. Na een brand in 1885 bleef alleen de beroemde toren over waar Montaigne schreef, uiterst rechts.

Francis Bacon (1561 – 1626)

Bacon was een Engelse renaissance filosoof, wetenschapper, en politicus. Zijn carrière als staatsman is turbulent te noemen.

‘Kennis is macht’   

Hij was de grondlegger van het ‘empirisme’, een stroming binnen de filosofie die de ervaring aanwijst als de voornaamste kennisbron. Deze stroming werd vooral populair in Groot-Brittannië. Hij was een bestrijder van metafysische speculatie en voorvechter van een praktische wetenschappelijke methode, waarmee alle filosofische, wetenschappelijke en maatschappelijke problemen opgelost zouden moeten worden. Hij wordt gezien als de grondlegger van de moderne wetenschap. In 1621 ontving hij de adellijke titel 1st Viscount St. Alban. In datzelfde jaar eindigde tevens zijn carrière toen hij werd beschuldigd van corruptie, waarvoor hij een hoge boete kreeg en een gratis verblijf in The Tower, dat gelukkig na enkele dagen weer werd opgeheven. Hij stierf aan een verkoudheid en longontsteking die hij had opgelopen na een proef met een kip die hij had volgestopt met sneeuw, teneinde de houdbaarheid van het vlees te bestuderen.

Francis Bacon wordt genoemd door de ‘Anti-Stratfordians’, tezamen met De Vere, Stanley en Marlowe, als de ware auteur van Shakespeare’s werken. De naam heeft betrekking op Stratford-upon-Avon waar Shakespeare werd geboren. Deze beweging ontstond in de negentiende eeuw toen men zich afvroeg hoe de eenvoudige Shakespeare met zijn beperkte opleiding zulke hoogstaande drama’s had kunnen schrijven. De naam Shakespeare zou slechts de dekmantel zijn voor de echte auteur die zijn of haar identiteit niet wilde prijsgeven. Een van de aanzetters tot deze theorie was Delia Bacon, een afstammeling van Francis Bacon. Hoewel deze verdachtmakingen inmiddels wel geluwd zijn, blijken veel mensen in onze tijd nog niet geheel overtuigd van deze conclusie.

Thomas Hobbes (1588 -1679)
De Engelse Thomas Hobbes wordt genoemd als grondlegger van de moderne politieke filosofie. In zijn ‘Leviathan’ (1651) houdt Hobbes een pleidooi voor de absolute macht van de staat. (De Leviathan is van oorsprong een enorm Bijbels zeemonster).De natuurtoestand is de afwezigheid van staatsgezag, van een overheid, van een rechtssysteem. Hier heerst het recht van de sterkste. Volgens Hobbes zullen de mensen uit zelfbehoud besluiten een gezag boven zicht te stellen. Dit ‘sociaal contract’ tussen volk en gezag houdt in: absolute gehoorzaamheid aan de soeverein (de Leviathan) behalve wanneer deze niet meer in staat is het zelfbehoud van zijn onderdanen te garanderen. Hij bouwt hiermee voort op de grondgedachten van de Nederlander Hugo de Groot, maar noemt deze nergens.

Volgens Hobbes is alles wat bestaat materieel-stoffelijk. Zowel de mens, God, de Hemel als de Hel bestaan uit stof en beweging. Hiermee grijpt hij terug op het oude atomisme van Democritus. Het menselijk leven is volkomen materialistisch, mechanisch en deterministisch. De mens heeft geen onstoffelijke ziel of geest. Niet zo verwonderlijk dat hij regelmatig werd beschuldigd van atheïsme, hoewel hij beweerde wél gelovig te zijn. Hij was een beschermeling van de koning toen het Britse Lagerhuis in 1666 een wetsontwerp indiende, dat atheïsme en goddeloosheid strafbaar maakte en derhalve een onderzoek op touw zette aangaande zijn ‘Leviathan’. Hobbes was doodsbang en verbrandde enige artikelen. De 1668-editie van zijn werken en commentaren werd uit voorzorg in Amsterdam gedrukt omdat het hem werd verboden in Engeland te publiceren met betrekking tot het menselijk gedrag. Tijdens zijn bezoek aan Florence in 1636 ontmoette hij Galileï, terwijl deze officieel onder huisarrest stond.

René Descartes (1596 1650)

Vanwege zijn nadruk op het verstand (de ratio) wordt de Fransman Descartes beschouwd als de grondlegger van het moderne rationalisme (staat tegenover het empirisme). Hij verbleef twee maal in de Nederlanden, de laatste keer voor een verblijf van twintig jaar. In 1640 woonde hij op Rapenburg 21 te Leiden. In 1649 reisde hij naar Stockholm op verzoek van koningin Christina van Zweden om haar filosofie en wiskunde te onderwijzen. Het boterde niet erg tussen die twee. Descartes stierf aldaar in 1650 ten gevolge van een longontsteking.

In 1630 schreef hij zich in bij de Universiteit van Leiden. Hij beschouwde het als zijn taak om de nieuwe natuurwetenschap filosofisch te funderen. Zijn uitgangspunt was daarbij de wiskunde. Hij schreef over wiskunde, muziek, lichtbreking, hemelverschijnselen, menselijke hartstochten, het menselijk lichaam en de fysica. Volgens hem is alles wat we helder en wel onderscheiden kunnen denken, waar. In zijn ‘Discours de la Méthode’ (verschenen in Leiden) vertelt Descartes welke weg zijn denken heeft afgelegd. De fundering van het weten geschiedt bij hem langs de weg van de ‘methodische twijfel’. Hij twijfelt dus bewust aan alles om de zuivere kennis over te houden.

‘Ik denk, dus ik besta. Om te denken moet men bestaan. Welnu, ik denk. Conclusie: ik ben.’ Deze zegels werden uitgegeven naar aanleiding van ‘Discours de la Méthode’. De bovenste is fout: het woordje ‘sur’ moet zijn ‘de’. Het portret van René Descartes werd geschilderd door Frans Hals in 1649 en bevindt zich in het Louvre in Parijs.

 

 

De gemeente Descartes (Indre-et-Loire) Is vernoemd naar de grote filosoof. Oorspronkelijk heette de plaats La Haye en Touraine, in 1802 werd de naam veranderd in La Haye-Descartes en in 1967 kreeg de gemeente zijn huidige naam.

De Amerikaanse ruimtevaartmissie van de Apollo 16 naar de maan op 16 april 1972 had als een van de voornaamste opdrachten geologisch materiaal te verzamelen op de ‘Descartes Highlands’ gelegen vlakbij de Krater van Descartes. Dit materiaal zou veel ouder zijn dan het materiaal dat met de drie eerdere Apollo missies verkregen werd.

Gratis online postzegelcatalogus

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
Historisch Groot Brittannië Boeken Burchten,Kastelen en Paleizen Paleizen Ruimtevaart



Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

Kijk dan bij Collect Club.

Beoordeel met 1 sterBeoordeel met 2 sterrenBeoordeel met 3 sterrenBeoordeel met 4 sterrenBeoordeel met 5 sterren (5 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)
Laden...
PrintSchrijf een reactie

Yvonne Kruse is 25 jaar geleden, toen ze haar man ging assisteren op de ZHPV beurzen in Leidschendam, Zoetermeer en Den Haag verslaafd geworden aan het verzamelen van postzegels.

Reacties (2) Schrijf een reactie

  • willem hogendoorn op 17 november 2019 om 12:18

    Leuk artikel Yvonne. En voor mij altijd extra leuk als Leiden erin genoemd wordt. “Cogito ergo sum”: ik denk, dus ik besta.
    Op zijn huis aan Rapenburg 21 in Leiden staat een gevelsteen met het opschrift:
    Descartes
    1640
    Jean Gillot
    Zie: https://www.erfgoedleiden.nl/component/lei_verhalen/verhaal/id/605
    Het staat me bij dat Jean Gillot de eigenaar was van het huis en tevens een vriend van Descartes.
    Zegt jou de naam Jean Gillot iets?

  • Yvonne Kruse op 17 november 2019 om 12:51

    Hallo Willem. Wat heeft Leiden toch veel te bieden, maar dat hoef ik jou niet te vertellen. Ik heb de gevelsteen gezien. Gaaf. Heb op het internet gespeurd naar Jean Gillot. Behalve Engelse en Franse wiki’s zag ik ‘Jean Gillot – Historische Vereniging Oud Leiden – Home’, met een uitgebreid en interessant verhaal over deze Leidse ingenieur. Hij was leerling van Descartes, die hem ‘zijn eerste en bijna enige leerling, met het beste inzicht in de wiskunde’ noemt. Gillot correspondeerde ook met Descartes, die hem aanbeveelt bij Huygens. Hij diende tevens als boodschapper tussen Descartes en Huygens.De rest heb ik nog niet gelezen.Dank voor je leuke reactie!

Schrijf een reactie

(registratie is niet nodig)