Aurelius Augustinus (354- 430)

Augustinus van Hippo (Thagaste 354 – Hippo 430) was bisschop van Hippo, theoloog, filosoof en kerkvader (iemand die het vroeg-christelijke geloof tot een theologische leer ordende). Tot zijn beroemdste werken behoren ‘De Belijdenissen’ en ‘De Stad Gods’. Hij wordt vaak afgebeeld met een boek, een vlammend hart, een duif of een engel. De filosofie van Augustinus is zowel laat-antiek als vroeg christelijk. Hij laat zien hoe platonische filosofie en christelijke theologie elkaar hebben beïnvloed.

Augustinus door de schilder Benozzo Gozzoli (15 e eeuw)​

Hij werd geboren en stierf in de toenmalige gekerstende West-Romeinse provincie Africa (het tegenwoordige Noord-Oost Algerije en Noord-Tunesië) . Hij sprak derhalve Latijn. Na zijn vaders dood liet zijn moeder Monica, met financiële steun van anderen, hem studeren. De christelijke Monica (van Berberse afkomst) heeft altijd een zeer sterke invloed op Augustinus gehad. Hij leidde een losbandig leven. Op zijn zeventiende jaar begon hij een relatie met een jong meisje. Ze kregen een zoon die zij ‘Adeodatus’ (gegeven door God) noemden. Op 22-jarige leeftijd vestigde hij zich in Cathago als leraarin de retorica. In 383 verhuisde hij naar Rome waar hij besloot filosofie te studeren op zoek naar de waarheid met name over een zuiver Godsbegrip in relatie tot de oorsprong van het kwaad. Volgens Augustinus bestaat ‘het kwaad’ niet: het is slechts het ontbreken van het goede. Het kwade komt voort uit onze eigen vrije wil.

Augustinus beschreef zijn bekering tot het Christendom in zijn autobiografische ‘Belijdenissen’. Tijdens zijn verblijf in Milaan hoorde hij een kind zingen: ‘Tolle, lege’ (‘Neem en lees’). Hij was ver-baasd, hij kende dit melodietje niet. Toen de stem aanhield pakte hij het eerste de beste boek dat hem voorhanden kwam. Hij was de Bijbel die openviel bij het boek van Paulus. Na zijn bekering keerde hij terug naar zijn geboorteplaats in Africa, tijdens welke reis zijn moeder overleed. Van 396 tot 430 was hij bisschop in Hippo Regius (het tegenwoordige Annaba).

Augustinus door Sandro Botticelli – Guinee Bissau 1985

In San Gimignano, Italië, staat de kerk van St. Augustinus (13 e eeuw). Er hangen daar zeventien fresco’s van Benozzo Gozzoli over het leven van St. Augustinus. Onder: Augustinus bezoekt de school.​

De 16 e eeuwse Reformatie ( Maarten Luther (zelf augustijn), Johannes Calvijn en Huldrych Zwingli) is gevormd op grond van Augustinus denken. In hun leer over zonden en genade grepen zij terug op zijn leer. Van groot belang is zijn vroege en invloedrijke schrijven over de menselijke wil, een centraal onderwerp in de ethiek. Latere filosofen als Kant, Schopenhauer en Nietzsche zouden dit thema uitwerken. Het ‘Dispuut over het Heilig Sacrament’ is een fresco van de Italiaanse Renaissance-schilder Raffaël. Het is 500 x 770 cm groot, hangt in de Stanza della Signatura in het Apostolisch Paleis in Vaticaanstad. Het is de tegenhanger van de ‘School van Athene’ dat de rationele waarheid voorstelt. Dit fresco geeft juist de bovennatuurlijke waarheid weer. Het bestaat uit twee niveau’s: de hemel en de aarde. Op beide niveau’s wordt een discussie gevoerd over het Heilig Sacrament of de eucharistie. De man met de witte mijter vlakbij het altaar moet Augustinus verbeelden, zijn ‘De Stad Gods’ ligt op de grond. De man naast het altaar met opgeheven arm in zijn blauwe gewaad is de lievelingsneef van Pauls Julius II.

Volgens Augustinus is de zintuigelijke wereld niet de weg om de hogere waarheid te bereiken. De mens dient zijn hele leven te richten op God en heeft daarvoor de kennis van God nodig. Die kennis kan de mens verwerven via de ziel door zelfkennis: door ‘verinnerlijking’ (het ‘ken jezelf’ van Socrates). De activiteiten van de ziel zijn: leven, zich herinneren, begrijpen, willen, denken, weten en oordelen. ‘Aan alles kan men twijfelen, maar niet aan het feit dat men twijfelt.’(Voorganger van deuitspraak: ‘cogito, ergo sum’- ‘ ik denk, dus ik ben’, waar Descartes 12 eeuwen later beroemd mee werd).

De Leidse Vereniging Voor Studenten Augustinus (L.V.V.S.) is vernoemd naar Augustinus van Hippo. Ze is gevestigd in een monumentaal pand, de sociëteit ‘Eigen Huis’ aan het Rapen-burg. Het is de grootste studentenvereniging van Leiden.

Petrus Abaelardus (1079-1142)

Petrus Abaelardus was een middeleeuwse Franse theoloog en filosoof die gerekend wordt tot de scholastici. Scholastiek is de onderwijsmethode die in de 11 e eeuw tot ontwikkeling kwam in stedelijke scholen en verder uitgebouwd werd in de 12 e en13e eeuw aan de universiteit. Het betreft een logische manier van denken in tegenstellingen. Hij zet in zijn ‘Sic et Non’ (ja en nee) strijdige uitspraken van kerkvaders tegenover elkaar. Hij had een rationeel-wetenschappelijke aanpak van de geloofsinhoud. Dit bracht hem onder andere in conflict met Anselmus en Bernardus van Clairvaux. De paus veroordeelde de ‘verdorven leerstellingen’ van Abaelardus en hij kreeg een ‘eeuwig stilzwijgen’ opgelegd. Alle boeken van Abaelardus werden aangemerkt als een bedreiging voor het katholieke geloof en moesten vernietigd worden.

Abaelardus wilde eerst begrijpen en pas daarna geloven, zijn leer gaat dus uit van de twijfel. Zijn tegenstanders vonden dat hij niet naar de bedoeling van een verkeerde daad moest vragen maar deze daad onmiddellijk in strijd met Gods verboden moest verklaren. Hij vond dat een zonde alleen een zonde is als die uit vrije wil wordt gepleegd en dus tegen het eigen geweten ingaat. Hij wijst hiermee als eerste op het belang van de intentie van een daad, een aspect dat een grote rol is gaan spelen in de latere middeleeuwse theologie over schuld en boete. Petrus Abaelardus , professor in de theologie, werd verliefd op Héloise, een van zijn leerlingen. De afbeelding op de zegel boven is afkomstig van een manuscript uit de ‘Roman de la Rose’ (14 e eeuw). Zij kregen een zoon die zij Astrolabus noemden. Een astrolabe is een instrument dat o.a. de positie van zon en sterren kan meten. Ze wilden trouwen in het geheim, zodat hij niet uit zijn ambt zou worden gezet. Haar familie kwam erachter en beiden werden in aparte kloosters gezet. Bovendien werd Petrus vreselijk mishandeld. Hij componeerde enkele liefdesliederen voor Héloise, die verloren zijn gegaan.
Abaelardus stond bekend als een belangrijk dichter en componist. De ontroerende briefwisseling tussen de geliefden is bewaard gebleven. Sinds 1817 liggen ze samen begraven op de Père Lachaise begraafplaats in Parijs. Geliefden en verliefden laten briefjes achter bij de crypte ter verering van Peter en Héloise, of in de hoop de ware liefde te vinden. Natuurlijk wordt de authenticiteit van het graf, evenals de briefwisseling, door historici in twijfel getrokken.

Thomas van Aquino (1225-1274)

Thomas werd geboren in het kasteel Roccasecca, Aquino, in het koninkrijk Sicilië (tegenwoordig Lazio, Italië). Zijn ouders wilden dat hij zijn oom Sinibald zou opvolgen als abt van het Benedictijner klooster Monte Cassino gesticht door Benedictus van Nursia in 529. Op vijfjarige leeftijd begon zijn opvoeding aldaar. Negen jaar later stuurden zijn ouders hem naar Napels waar hij kennis maak-te met de werken van Aristoteles, Averroës en Maímonides, die allemaal zijn theologische filosofie zouden beïnvloeden. Om de abdij van Monte Cassino werd in de Tweede Wereldoorlog heftig en langdurig gevochten. Wat ​overbleef was een grote puinhoop. Na de oorlog werd het opnieuw opgebouwd. In 1965 gaf het Vaticaan onderstaande maximumkaart uit ter gelegenheid van de heropening.

Thomas begon zich te interesseren voor de Orde van de Dominicanen en trad op 19- jarige leeftijd in. Zijn familie was hier radicaal tegen. De Dominicanen lieten hem derhalve vertrekken naar Rome en van daaruit naar Parijs, maar onderweg werd hij overvallen door zijn broers die hem terug brachten naar zijn ouderlijk huis. Bijna een jaar lang werd hij gevangen gehouden in de twee familie-kastelen om de voorkomen dat hij Dominicaner broeder werd.

In 1246 werd hij naar Parijs gestuurd waar hij leerling werd van de Duitse filosoof Albertus Magnus, die hij naar Keulen volgde. In 1252 begon Tomas zelf met lesgeven in de Bijbelleer in het klooster ​Saint-Jacques in Parijs. In zijn laatste jaren gaf hij les aan de universiteit van Napels. Net zoals Petrus Abaelardus was Thomas leraar in de scholastiek. Hij wordt door de katholieke Kerk beschouwd als de grootste kerkleraar. De twee bekende hymne’s in de katholieke kerk: ‘Tantum Ergo’ en ‘Panis Angelicum’ zijn beiden gecomponeerd door Thomas. De vertaalde werken van Aristoteles veroorzaakten een schok op de Europese universiteiten. Alhoewel zijn ideeën furore maakten, botsten ze wel met de christelijke leer. Thomas noemde Aristoteles nooit bij naam maar als ‘De Filosoof’. Thomas heeft zeer veel geschreven, zoals een beginnend werk voor theologie studenten; de ‘Summa Theologiae’.

Hij ondernam een verzoeningspoging tussen geloof en rede: verzoening tussen Aristoteles en de Kerk. Ook putte hij veel materiaal uit de werken van o.a. Maïmonides en Avicenna. In geval van strijdigheid tussen rede en geloof moeten we voorrang geven aan het geloof. Het één sluit het ander niet uit, maar completeert het. In de Summa Theologiae staan maar liefst 3500 citaten van Aristoteles. Zijn leraar Albertus Magnus wordt samen met Thomas van Aquino genoemd in Dante’s ‘Goddelijke Komedie’, (Paradiso, Canto X).

Albertus Magnus (1193-1289)

Dante Alighieri (1265-1321)

Bovenal was Thomas een theoloog met een scherp gevoel voor mysterie. Steeds gaat het in zijn werken om God: alle andere dingen zijn relevant voor zover ze betrekking op God hebben. Daarbij is hij zeer precies in de taal die we voor God gebruiken: wat kunnen we nog wel zeggen en waar houdt onze kennis op? Tenslotte is Thomas een Bijbels theoloog. De Schrift staat steeds centraal en allevragen die de tekst van de Bijbel oproept worden zeer serieus bestudeerd.

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Historisch • Religie • Tweede wereldoorlog

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(8 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...