Zie blog-artikel Erwin Olaf: 40 jaar fotografie – hij houdt ons een spiegel voor van 30 juni 2019.

Dijkstra’s invalshoek komt overeen met die van Erwin Olaf. Bij de eerst is meestal een weinig opvallende achtergrond aanwezig, bij de laatste is wel een van de hoofdzaak afleidende achtergrond te ontdekken.

70 en 80 cent school- en straatkinderen in Ghana

Fotografe/ontwerpster Rineke Dijkstra heeft kinderen in een onderwijs- en een opvangproject voor kinderen in Ghana gefotografeerd (verzorgd stedelijk milieu tegenover een rommelig plattelandsmilieu). Op de postzegels valt zonder vergrootglas weinig emotie af te lezen als verlegen, trots of stoer. Toch geven de postzegels bij vergroting uitingen en details van onzekerheid en verlegenheid.

Van de twee schoolkinderen in schooluniform (broer en zus, ten voeten uit frontaal geportretteerd) ziet het jongetje door z’n oogopslag verlegen naar de wereld. Hij neigt het hoofd iets naar beneden. Het meisje daarentegen houdt trots en zelfbewust en energiek haar kin net iets omhoog. Ze kijkt misschien ook wel met twinkelende ogen opgewekt de toekomst tegemoet met de plastic schooltas en boeken (kennis is macht) in de hand.

Het je-aankijkende-straatkind (behalve jurk en teenslippers is weinig westerse invloed bij haar te bespeuren) kijkt gelaten naar de wereld met de voeten naar binnen gedraaid. Een verwijzing naar onzekerheid en verlegenheid. Beide armen aan de schouders bungelen weinig actief, slungelig en futloos naast het lichaam. De onverzorgdheid valt in de te ruim zittende jurk te ontdekken en de armoede in de teenslippers in plaats van schoenen. Het meisje is zich niet bewust van haar houding en functie. Ze staat ‘aan-de-kant’, ze is toeschouwster, geen deelneemster van het gebeuren. De ‘openstaande’ handen zouden op toenadering kunnen wijzen, ze sluit zich nog niet geheel van de wereld af.

De postzegels bezitten bepaald geen stralende kleuren. Door de verzengende hitte in Ghana verbleken de keuren in sterke mate.

Als toeschouwer sta je oog in oog met de kinderen

Rineke Dijkstra is als ‘sociaal en psychologisch’ fotografe gefascineerd door het verschil tussen hetgeen iemand van zich zelf wil laten zien en dat hij ondanks zichzelf ook laat zien! Er is in haar indringende foto’s een voortdurende wisselwerking tussen intimiteit en anonimiteit te bespeuren. Dijkstra beweegt zich tussen de bewuste pose en het raken aan de kern van het menselijke bestaan. Ze zoekt in dit tracé van de lichaamstaal het juiste moment. Ze wil dat respectvol vangen, betrappen of blootleggen. Ze wil geen ‘vlakke, oppervlakkige’ foto. Ze zoekt het authentieke, oorspronkelijke van de mens. De elementair menselijke gevoelens, die onder het oppervlak schuil gaan. Ze fotografeert een persoon, zoals die zich op een bepaald moment onder bepaalde omstandigheden voelt of dat hij/zij uitstraalt.

Dijkstra’s simpele formule

Sinds 1992 heeft Dijkstra oog voor lichaamshouding, lichaamsbewegingen en lichaamsgedragingen van pré-pubers. Deze uitingen zeggen iets over de zielenroerselen (gevoel, onzekerheid) van een persoon in lichamelijke en geestelijke ontwikkeling. De hoofdpersoon is bezig met zijn/haar persoonlijkheidsvorming en is op zoek naar innerlijke harmonie. De emoties van pré-pubers in arme landen zijn wezenlijk niet anders als die in westerse samenlevingen.

Voor alle fotoportretten hanteert Dijkstra dezelfde simpele formule. Ze isoleert haar modellen uit hun veilige en overzichtelijke omgeving door ze tegen een neutrale achtergrond als zee, een blinde muur of wat bomen in een park te plaatsen. Collega’s, vrienden of familie, bij wie ze steun zou kunnen zoeken, worden zorgvuldig buiten beeld gehouden. Zo komt de nadruk geheel en al op het individu te liggen.
Dijkstra wil geen cliché-foto’s met dankbare of zielige kinderen maken. Dus geen aandacht voor een te positief of te negatief beeld. Ze fotografeerde de kinderen waar ze zich bevonden, gewoon zoals ze zich aan haar voordeden zonder ingrijpen, manipulaties of naar een aantrekkelijkere locatie over te brengen.
Op Dijkstra’s indringende foto’s zijn details altijd belangrijk. Houding en stand van het lichaam en lichaamsdelen ‘illustreren’ in de lichaamstaal diep menselijke gevoelens. Verlegenheid, zelfbewustheid en/of ‘in-zich-zelf’ gekeerd zijn ondanks de westerse opsmuk, invloed en/of aanraking zijn algemeen menselijk over de gehele wereld, zoals blijkt uit deze postzegels vooral bij uitvergroting.

Aldus fotografeerde Dijkstra beginnende stierenvechters, net bevallen moeders met hun baby, jonge asielzoekers, pubers en adolescenten, die hun angsten en onzekerheden onmogelijk kunnen verbloemen voor de camera. De fotografe legt dus psychologische veranderingen vast. Ze is gefascineerd door de onschuld en onbevangenheid van haar modellen, die zoeken naar een eigen plek in de wereld en worstelen met hun identiteit.

Eenvoudige typografie

De eenvoudige typografie (in wel/niet hellende onder- en bovenkastletters mét frankeerwaarde) laat de afbeelding met rust, zodat de foto ’s in hun waarde blijven. De neutrale, rustige en niet-afleidende achtergrond is gelijk aan deze beheerste typografische benadering van Willem van Zoetendaal.

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Thematisch

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(4 stemmen, gemiddeld: 4,00 uit 5)

Laden...