Hollandse Nieuwe

Hollandse Nieuwe is de Nederlandse benaming voor haring, die in een bepaalde periode van het jaar gevangen en verkocht wordt. In de rest van het jaar wordt de benaming Hollandse maatjesharing gebruikt. De benaming maatjesharing is een verbastering van maagdenharing (maagd in de zin dat de geslachtsrijpe mannelijke vis in deze periode van de cyclus nog geen hom bevat en de vrouwelijke vis geen kuit).

 

 

 

 

 

 

Haring

Het vangstseizoen is hierbij van essentieel belang. Elk jaar doorloopt de haring dezelfde cyclus. In de wintermaanden eet de vis niet en vermagert, maar in het voorjaar wanneer het water weer warmer wordt, begint plankton (het voedsel van de haring) te groeien en raakt het vetgehalte van de vis door het toenemende voedselaanbod geleidelijk weer op peil.

Ascension Island (2017): The Oceans Plankton.

De haring gaat in grote scholen op zoek naar plankton om zich vanaf begin april tot half mei vet te eten en groeit het vetgehalte in korte tijd tot boven de 20 procent. Een kwart van zijn gewicht kan uiteindelijk uit vet bestaan.

Portugal (1998): The Oceans Plankton (Expo 1998).

In mei, als de haring een vetpercentage van ongeveer 16 procent heeft bereikt, begint de jaarlijkse periode waarin op maatjesharing wordt gevist. Die duurt doorgaans tot juli. Vanaf juli tot en met oktober vormt de haring hom of kuit, die in december wordt afgezet. De bevruchting vindt buiten de vis om plaats in zee.

Estland (2017): Baltische haring.

Haring mag Hollandse Nieuwe heten als de vis voldoende vet is, en op de traditionele Hollandse manier gekaakt, gezouten en gerijpt is. (Kaken is de traditionele manier, bij ontkoppen wordt met computergestuurde machines gekaakt én ontkopt.) Daarbij komt nog dat de haring, zoals iedere vis, diepgevroren moet worden, bij een temperatuur niet boven de -20 graden gedurende 24 uur. Het rijpingsproces duurt minstens 1 dag en maximaal zeven dagen bij een temperatuur 0-4 °C. Enzymen uit de alvleesklier en zout spelen een grote rol bij het rijpen van gekaakte haringen en zijn uiteindelijk bepalend voor de smaak.

Zweden (1979): Distributie van haring.

Zweden (1979): Ouderdom bepaling van de haring.

 

 

 

 

Sinds 1968 is er een wettelijke plicht om de haring in te vriezen. De kans op besmetting met de haringworm, een parasiet voor haring, is namelijk groot. Daarvoor werd de haring altijd aan boord gekaakt en zwaar gezouten. Dit was de enige manier om de haring langer houdbaar te maken. Voor consumptie moest de haring dan weer worden teruggeweekt in water. Sinds de verplichting van het invriezen kon de haring lichter worden gezouten, en is zwaar gezouten haring in Nederland snel uit de gratie geraakt. Door het invriezen van de haring kan de vangst van zes weken het hele jaar door geconsumeerd worden zonder veel kwaliteitsverlies.

De gezouten haringen werden in een houten vat bewaard. Om het vele zout en daardoor de tranigheid van de haring te verhullen, werd de vis met een gesnipperd uitje gegeten. Sommige vishandelaars behandelden de haringen ook nog met melk om het zout te neutraliseren. Naarmate de tijd verstreek werd de smaak van gekaakte haring steeds zouter, totdat deze na ongeveer een jaar niet meer eetbaar was. Vandaar dat de komst van nieuwe haring welkom was en gevierd werd: de smaak was nog nauwelijks aangetast door het zout.

Noorse, Deense en Schotse haring

De sluiting van de Noordzee voor de haringvisserij in 1977 noopte Nederlandse vissers en handelaren de bakens te verzetten. Een enkeling beproefde zijn geluk in de Ierse Zee, in de hoop er haring aan te treffen die te vergelijken was met die uit de Noordzee. Denemarken bleek een geschikter alternatief. Deense vissers visten in het Skagerrak op haring die sterk leek op de ‘Hollandse’ maatjesharing.

Denemarken (2013): Clupea harengus = haring.

De Nederlandse haring wordt gevangen bij de Deense kust. De visserij is een belangrijke bron van inkomsten voor bijvoorbeeld Skagen de grootste haringhaven van Europa. Jaarlijks wordt hier 75.000 ton haring verwerkt. Op de wereldexport ranglijst van vis neemt Denemarken de vijfde plaats in.

Een aantal vissers en inkopers van verwerkende bedrijven uit Nederland vestigde zich in het noorden van Jutland. De Denen eten geen Hollandse Nieuwe, haring wordt in Denemarken op een andere manier bereid. Nederlandse bedrijven benutten hun kennis ter plaatse en voerden de kaaktechniek in. Tegenwoordig komt 65% uit Noorwegen, 35% uit Denemarken en 5% van elders. Daarnaast hebben Nederlandse bedrijven hun werkterrein in Denemarken en Schotland.

Noorwegen (1977):  Haring / vis industrie .

De stad Egersund bestaat 200 jaar heeft een van de beste natuurlijke havens van Noorwegen waar veel vis wordt verwerkt. Op de zegel van 1998 is een haringschip afgebeeld. 

Historie Vlaggetjesdag

Vlaggetjesdag is vanaf 1947 een jaarlijkse feestdag in mei of juni die, behalve in Scheveningen, aanvankelijk ook in diverse andere visserijhavens werd gehouden, zoals in IJmuiden en Vlaardingen.

Van oorsprong was het de dag waarop vissersschepen met vlaggetjes versierd in de haven lagen op de zaterdag, voorafgaand aan Pinksteren. Er werden op vlaggetjesdag proefvaarten met de haringloggers gemaakt om de motoren, die in de winter stil hadden gestaan, te testen en de kompassen opnieuw in te stellen. Op de dagen direct volgend op Pinksteren voeren de eerste schepen uit om te gaan vissen op haring. De voorgeschiedenis van de haringvangst is allicht veel ouder. Zo lagen op 14 september 1781 een tiental schuiten gereed voor de afvaart, waarbij stadhouder Willem V dikwijls aanwezig was.

De moderne zeevisserij maakt veel gebruik van een ringzegen. Op de postzegel van Faeröer is een dergelijke vissersboot afgebeeld. Met de ringzegen worden scholen vissen gevangen, zoals haring en makreel. De bemanning van de boot zet om een school vissen een net uit in een cirkel. Vervolgens wordt het net aan de onderzijde gesloten en binnengehaald. 

Nadat eind jaren zestig de haringvisserij met de vleet stilviel om plaats te maken voor andere visserijtechnieken met andersoortige schepen, raakte Vlaggetjesdag zijn werkelijke betekenis kwijt. Tegenwoordig is niet het uitvaren voor de haringvangst, maar de komst van de Hollandse Nieuwe de reden om het Scheveningse havengebied en de enkele daar nog liggende schepen op te sieren. In Scheveningen is Vlaggetjesdag een naoorlogs evenement; het is in 1947 ontstaan om zo de verkoop van haring te stimuleren.  

In Scheveningen richtte men zich in de afgelopen jaren voor wat betreft de viering van Vlaggetjesdag op de zaterdag vóór Pinksteren. Toen in 2006 bleek dat de haring op dit tijdstip nog niet voldoende vet was waardoor ze op dat moment niet kon worden aangevoerd, is men de keuze voor Vlaggetjesdag gaan verleggen naar een latere datum. De uitgifte van Mooi Nederland 2016 vindt op 23 mei 2016 plaats. Op de vijf identieke postzegels met de waardeaanduiding 1 zijn kenmerkende objecten en gebouwen uit Scheveningen afgebeeld: het visafslaggebouw met het opvallende silhouet, de trawler SCH 6 Alida, een lichtboei, een haring, de zee en de vuurtoren.

Op het velletje zien we enkele andere blikvangers uit Scheveningen: het tonnen monument, een woning uit de jaren dertig midden in het havengebied, het Panorama Mesdag met zicht op het dorp Scheveningen, het Paviljoen Von Wied in de duinen, de gedenknaald voor de landing in 1813 van de latere koning Willem I, het standbeeld van de vissersvrouw van Gerard Bakker (het vissersmonument Scheveningen met een vrouw in de streekdracht.) en de Pier van Scheveningen.

Zoute haring met uitjes (2019), uitgifte van de VPPV. Zie www.vppv.nl

Scheveningen behoort tegenwoordig tot de gemeente Den Haag. Het vissersdorp bestond in de achttiende eeuw slechts uit enkele straten. In de negentiende eeuw nam de werkgelegenheid toe en bouwde men enkele wijken, die later sloppenwijken genoemd werden, met kleine huizen van slechte kwaliteit. De zeevisserij heeft honderden jaren het beeld van het dorp bepaald. De schepen landden op het strand. Na 1850 richtte men zich steeds meer op de haringvangst. Vanaf 1905 mocht de vis niet meer op het strand geveild worden. Hiervoor bouwde men in de haven een visafslag, die al snel te klein bevonden werd. De tijden veranderden. Door overbevissing van de Noordzee zochten de vissers hun prooi steeds verder weg. Door beperkingen kan er nog maar een korte periode op haring worden gevist. Tegenwoordig zijn er nog maar een beperkt aantal schepen voor de haringvangst.

Stadspost Den Haag (1987).

Vroeger was er sprake van een haringrace: het eerste schip dat binnenkwam kon als eerste veilen.  De veiling van het eerste vaatje Hollandse Nieuwe, met ca. 45 haringen, vindt traditioneel in Scheveningen plaats, daags vóór de start van de verkoop van de nieuwe haring in het hele land. De opbrengst wordt aan een goed doel geschonken. Dit jaar bracht het eerste vaatje € 95.500,- op voor de stichting ‘Mag Ik Dan Bij Jou’ van Claudia de Breij.

Folklore / klederdracht

De Scheveningse klederdracht kent een betrekkelijk lange traditie. Reeds in het midden van de 17e eeuw treft men aldaar een schriftelijke vermelding aan van een hoofdtooi, omschreven als een ‘silver haerijser’, tegenwoordig hoofdijzer genoemd. De gangbare klederdrachten van de kustdorpen vertoonden onderling veel gelijkenis. Mogelijk kwam dit doordat de onderlinge contacten tussen deze Noordzee dorpen min of meer regulier waren terwijl de contacten met het achterland ver achterbleven. 

De specifieke delen van de klederdracht van een Scheveningse vrouw zijn: de onderrok, de bovenrok, het schort, het jak(je), de (omslag)doek, de schoudermantel en het hoofdijzer. Bij de kleding worden zwarte schoenen en zwarte kousen of panties gedragen. Bij de toenmalige werkkleding waren de omslagdoek, de schoudermantel en het hoofdijzer in de meeste gevallen niet aan de orde. De werkkleding werd voornamelijk binnenshuis of rond het huis gedragen, reden waarom de zojuist gemelde kledingstukken niet nodig waren. Een uitzondering daarop vormden de boetsters, vrouwen die ooit de haringnetten repareerden.

Overige haringfeesten

Nationale Haring Dag in Spakenburg

De verkoop van de Hollandse Nieuwe is officieel gestart. Daarom vond 13 juni jl. de eerste Nationale Haring Dag plaats. De Nationale Haring Dag is onderdeel van de Nationale Haringcampagne, een initiatief van brancheorganisaties Centrale Vereniging voor de Ambulante Handel (CVAH) en de Vereniging van Nederlandse Visspecialisten (VNV).

 

 

 

 

 

 

De eerste Nationale Haring Dag vond plaats in Spakenburg. Dit vissersdorp was volledig in het teken van haring. De musea openden gratis hun deuren, de grootste haringparty vond plaats op het Spuiplein, vishandelaren deelden de nieuwe haring uit, er was een proeverij van recepten met haring en muziek. Ook gingen twintig botters met elkaar de strijd aan in een heuse botterrace.  Een ander onderdeel van de Nationale Haringcampagne was de nieuwe Nationale Haringtest. In deze test bepaalde de consument de lekkerste haring per provincie.

Vanzelfsprekend droegen de echte Spakenbugers hun eigen klederdracht. De klederdracht van Spakenburg is een klederdracht die gedragen wordt in Spakenburg en Bunschoten. Er waren in 2015 nog ca. 200 vrouwen die deze klederdracht dragen, in 2005 waren dat er nog 600. De meeste van de vrouwen die de klederdracht dragen zijn ouder dan 65 jaar. Het aantrekken van de kleding is zeer bewerkelijk.  Bezoek het streekmuseum: https://museumspakenburg.nl/

Haute-Normandie

Van Dieppe tot Etretat, van Fécamp tot Lieurey, er is een hele regio te vinden rond haring. Het haringfestival vindt plaats in november, in de Haute-Normandie. Franse zegel dateert van 2011.

Reppenstedt

Ter gelegenheid van de Duitse haring zegel (zie boven) gaf de Duitse post een speciale visstempel uit voor de Dag van de Jonge Postzegelvrienden in Reppenstedt in 2016.

Haring eten

Haringhappen

Het haringhappen is een traditie die voortkomt uit het katholieke geloof. Op Aswoensdag at men vroeger een haring om de vastenperiode na het carnaval in te luiden. Vlees mocht namelijk niet, vis wel. Tegenwoordig bedoelen we met haringhappen het eten van een haring vanuit de hand.

Of schematisch gezien van voren gezien:

De bekende manier om haring te eten, is natuurlijk de gezouten, rauwe vis bij de staart te pakken en in de keel te laten glijden. Vaak wordt dit gedaan met uitjes om de sterke smaak van de haring enigszins te neutraliseren. Maar je hoeft haring niet per se rauw te eten. Ook gebakken of gerookt kun je de vis eten. Gebakken spreken we van een bakbokking of panharing, gerookt noemen we het een bokking. Een gerookte bokking kan warm- of koudgerookt worden: we hebben het dan respectievelijk over stoombokkking of spekbokking.

Zweedse haringmaaltijd

Dit zijn de ingrediënten voor een Zweedse haringmaaltijd: haring, bieslook, aardappel, ei, kaas en knäckebröd.

Deze haring komt niet alleen in de Oostzee voor maar ook in het noordelijke deel van de Atlantische Oceaan. De Oostzeeharing wordt in Scandinavië veel op tunnbröd gegeten. Dit is typisch Zweeds plat rechthoekig brood met een lichte anijssmaak.

Åland (1990): Baltische of Oostzeeharing.

Zilvermeeuwen (Eng: herring gull)

De zilvermeeuw onderscheidt zich van de stormmeeuw doordat hij gemiddeld bijna 20 centimeter groter is, met een totale lengte van circa 60 cm. Het mannetje is gemiddeld wat groter dan het vrouwtje. In Nederland en België (Larus argentatus argenteus) is de soort in de vlucht te onderscheiden van de stormmeeuw door de veel forsere snavel en door de witte vlek in de zwarte punt van de vleugel: bij de stormmeeuw is die groot en ovaal, bij de zilvermeeuw kleiner en onregelmatig gevormd.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

In het volwassen kleed heeft de zilvermeeuw een witte kop, staart en onderzijde; de rug en de bovenzijde van de vleugels zijn zilvergrijs. Het jong van de zilvermeeuw is in de eerste winter bruin met donkere vleugels en staart. Tweede winter vogels zijn bruin met meer wit bij kop en staart en lichtere tot grijze bovendelen. Derde winter vogels hebben een kleed dat vrijwel gelijk is aan het volwassen kleed maar met hier en daar een bruine vlek. Afhankelijk van de ondersoort heeft de vogel roze, roodachtige, vleeskleurige, groenige of gele poten. Karakteristiek voor de zilvermeeuw is de rode vlek op de ondersnavel. Het legsel bestaat meestal uit drie eieren.

 

 

 

 

Zilvermeeuwen eten van alles: in hun natuurlijke kustomgeving vooral mosselen, kokkels, krabbetjes en wormen; in de stad allerlei afval. Ze vissen zelf niet of nauwelijks, maar lusten wel degelijk vis en visafval. Zoals alle andere meeuwensoorten eten ze zo veel mogelijk, soms zo veel dat ze niet meer kunnen vliegen. Vermoedelijk is dat om een voorraad te hebben in geval het voedselgebied niet bereikbaar is: bijvoorbeeld een wadplaat die niet droogvalt. Ook zilvermeeuwen (herring gull) lusten een vishapje.  Oppassen bij een viskraam of viswinkel aan het water.

 

 

 

 

 

Op naar Vlaggetjesdag

Anno 2019 ziet het iets anders uit dan onderstaande foto in het drukke en gezellige Scheveningen.

In Den Haag is dit boekje nog wel op een tweedehandse boekenmarkt te koop:

Wie verder wil verdiepen in haringrecepten, is dit boek een aanrader.

http://kookboekenrecensent.blogspot.com/2009/09/leif-mannerstrom-tord-melander-haring.html

Relatie eerste haring en Koninklijk Huis

De haring die voor de kwalificatie ‘Koninginneharing’ in aanmerking komt, bestaat uit een goed doorvoede en vette maatjesharing die op zee machinaal is gekaakt, gesorteerd en licht gezouten, verpakt in emmers van 5 kg en aan boord ingevroren. Deze haring werd aangeboden aan de Koningin.

De traditie gaat terug tot het begin van de 18e eeuw, toen de visserij als dank voor de steun die de bedrijfstak kreeg van de prinsen van Oranje, de stadhouders en de latere vorsten, een tonnetje haring schonk, gekeurd en van de beste kwaliteit. Als de kwaliteit van de aangevoerde haring niet voldeed aan de eisen dan werd de haring niet aangeboden aan de Koningin. In 2001 (of 2003) is de traditie opgehouden, omdat de haring niet meer door schepen met een Nederlandse vlag wordt aangevoerd.

Actuele vis tentoonstellingen

t/m 27 oktober 2019, Alkmaar:

https://stedelijkmuseumalkmaar.nl/nu-te-zien/tijdelijk/pieter-van-schaeyenborgh

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Aland • België • Denemarken • Noorwegen • Nederland • Zweden • Klederdracht • Religie

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(16 stemmen, gemiddeld: 4,81 uit 5)

Laden...