Thema 2019: In vrijheid kiezen

Het jaarthema van 2019 luidt  In vrijheid kiezen. Met dit thema sluit het Nationaal Comité 4 en 5 mei aan bij de viering van 100 jaar algemeen kiesrecht, bovendien zijn er in 2019 zowel Europese als Provinciale verkiezingen.  Het comité staat stil bij de waarde van de vrije, democratische rechtsstaat, het buitenwerking stellen van deze rechtsstaat in de jaren 1940-1945, en de verantwoordelijkheid die we met z’n allen dragen om de rechtsstaat én de vrijheden die we daarbinnen genieten te waarborgen. Vanuit de vrijheid van nu kijken we terug op de onvrijheid van toen. We benadrukken de verantwoordelijkheden die onze vrijheid met zich meebrengt, want juist onze huidige vrijheid om te kunnen en mogen kiezen schept een verantwoordelijkheid deze vrijheid te beschermen en te koesteren.

Het thema In vrijheid kiezen beperkt zich niet tot kiesrecht alleen. Iedere dag weer kunnen we in Nederland, uiteraard binnen de regels van de wet, doen en laten wat we willen. We leven in een vrij land, mogen over van alles en iedereen een mening hebben en bepalen zelf wat goed voor ons is. Onze keuzes staan echter niet los van de wereld waarin we leven. De vrijheden van de een kunnen de onvrijheden van de ander betekenen. Door het stellen van vragen dwingt het jaarthema ons hier kritisch over na te denken. Nemen we verantwoordelijkheid voor onze keuzes? Zijn er, behalve juridische, niet ook morele of ethische grenzen aan de keuzevrijheid die we hebben? Zijn we in staat verder te kijken dan onze eigen vrijheden? En verplaatsen we ons nog voldoende in de ander?

Bron: https://www.4en5mei.nl/

Bevrijdingszegel 1945

TBC zegel wordt Bevrijdingszegel 1945

In 1944 dacht een groot deel van de bevolking dat de oorlog niet meer lang zou duren. In november 1944 kreeg het Tijdelijk Hoofdbestuur van de PTT in Eindhoven een brief van kunstenaar-graveur Hub Levigne met een ontwerp voor een bevrijdingspostzegel. Ze wisten niet wat ze moesten doen met zijn verzoek en stuurden zijn schetsen terug. Weken later vroeg directeur-generaal E. Fokkinga advies bij een bevriende architect welke kunstenaars hij zou kunnen benaderen voor een uitgifte. De zeven namen op de lijst, waar ook Levigne op voorkwam, kregen een uitnodiging om een ontwerp te sturen. Een van de zeven kandidaten gaf een reactie om jongeren de kans te geven voor het ontwerp van de postzegel. Het Hoofdbestuur van de PTT in Den Haag nam dit advies over.

De PTT kreeg een eenvoudiger oplossing aangereikt. Eind 1944 was Cornelis Arend Mechelse (1898-1969), graveur bij drukkerij Joh. Enschedé en Zonen, op eigen initiatief begonnen met het zegelontwerp: een leeuw die een draak verslaat. De tekst luidde ‘T.B.C. BESTRIJDING‘.

Dit zijn proeven met verschillende kleuren van de zegel onder de titel ‘T.B.C. BESTRIJDING’.  De allegorische voorstelling bestaat uit een gewapende en gekroonde leeuw die een nog vuurspuwende draak verslaat. Frankeerwaarde was 5 cent. De tekst ‘T.B.C. BESTRIJDING’ was slechts een schuilnaam geweest, mochten de proeven in de verkeerde handen terecht komen. Tijdens de oorlog was er voortdurend Duitse controle bij de drukkerij. De proeven zijn in blauw, groen en rood uitgevoerd. De kleur oranje werd pas gekozen voor de definitieve versie van de zegel.

Naast de verticale versie is ook een niet uitgevoerde horizontale versie van de zegel bekend met een sierrandje.

Het definitieve ontwerp was met de tekst ‘19.HERRIJZEND.45‘ en kwam gereed op 31 mei 1945.  Lettertype is van Jan van Krimpen. De frankeerwaarde was 7½ cent, het tarief voor een brief binnenland tot 20 gram. Er werden 650.000 vellen gemaakt met 100 postzegels, in totaal 65 miljoen zegels. De postzegels werden verkocht vanaf 15 juli 1945 en waren verkrijgbaar tot 31 december 1945. Geldig voor frankering tot 31 december 1946. Het ontwerp geeft aan de strijd tussen goed en kwaad. De slechterik is de draak. Rechts de overwinnende leeuw.

Bevrijdingszegel 1970

Vanaf 1968 waren verschillende partijen actief met aanvragen voor een herdenkingszegel in 1970. Uiteindelijk werd besloten om een zegel uit te brengen zonder toeslag met een waarde van 12 cent. Niet met het gewone brieftarief van 25 cent, dat zou het emmissieprogramma te veel belasten.  Opnieuw werd Otto Treumann gevraagd de zegel te ontwerpen (zoals de serie Verzetsmonumenten van 1965). Ditmaal stond de bevrijding centraal. De zegel moest een vreugdevol accent hebben en de blijheid van de bevrijding uitstralen.

Treumann kwam met twee voorstellen. Een regenboog, het oudtestamentische symbool van de vrede, en het V-teken dat staat voor victorie. De ‘V’ werd gekozen, de zegel als een doorloper. Bij meer zegels naast elkaar loopt de ‘V’ in de andere zegel over en wordt een lint gevormd. Kleuren zijn rood, wit en blauw. Zij rijzen als het ware uit een modderige bruine ondergrond op. Om te voorkomen dat de tekst ‘NEDERLAND VRIJ’ als één kreet wordt gelezen, kreeg het woord ‘VRIJ’ een andere kleur.

Bevrijdingszegel 1975

Voor 1975 (dertig jaar herdenking van de oorlog) werd gekozen voor het thema ‘Bevrijding uit onderdrukking en gevangenschap‘. Op 18 december 1974 wordt een meervoudige opdracht verstrekt aan fotograaf Cas Oorthuys en de vormgevers Gratama en de Vries. Er werden zes voorstellen gepresenteerd: drie voorstellen van Gratama en de Vries (helaas zijn ze niet bewaard) en drie van Cas Oorthuys. Uiteindelijk na een langdurige discussie tussen de hoofddirectie van de PTT en de Dienst Esthetische Vormgeving (Ootje Oxenaar) werd ‘het oog achter prikkeldraad‘ gekozen.

Hieronder de vier ontwerpen en het definitief ontwerp van de zegel van Cas Oorthuys.

Definitief ontwerp zegel. Een oog achter prikkeldraad, een angstig wegkijkend oog. Een zegel met tijdloos karakter, waarbij het opgemaakte oog het onmiskenbaar tot een zegel van de jaren zeventig maakt. 

4 mei en 5 mei

Bronnen

Ik heb de volgende bronnen gebruikt (ontwerpen en tekst) voor dit artikel:

1. https://www.geheugenvannederland.nl/nl
2. https://www.4en5mei.nl/
3. Boek: Herdenken op klein formaat, Nederlandse postzegels over de Tweede Wereldoorlog, Walburg Pers.

Meer info

Open Joodse Huizen: https://www.openjoodsehuizen.nl/

Theater na de Dam: https://www.theaternadedam.nl/

Bevrijdingsfestivals: https://www.bevrijdingsfestivals.nl/

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Historisch • Nederland • Tweede wereldoorlog • Vogels

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(16 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...