Einde Eerste Wereldoorlog

De Eerste Wereldoorlog is in 1918 beëindigd en vele Europese landen zijn bezig met de heropbouw van hun land. België kwam 22 oktober 2018 met het vijfde en laatste velletje. Het staat helemaal in het teken van de bevrijding. Op de zegels ’de bevrijding, de monumenten, de intredes, oorlogsinvaliden en heropbouw’.

België (2018): De Groote Oorlog 1918.

Duitsland werd verslagen in de Eerste Wereldoorlog in 1918.  Dat heeft geleid tot het Verdrag van Versailles, dat getekend werd op 28 juni 1919. In dit verdrag zijn opgenomen: het statuut van de Volkenbond, de door het Duitse Rijk afgestane gebieden in Europa en van de Duitse koloniën, de ontwapening, de besluiten over krijgsgevangenen en oorlogsgraven, uitlevering en berechting, Duitse herstelbetalingen etc.

Na de Eerste Wereldoorlog zijn veel jonge mensen het spoor bijster. Niet zelden trekken zij letterlijk met een rugzak door Europa en dromen van een nieuwe wereld. Het Bauhaus lijkt een oplossing te bieden. De Bauhaus periode van slechts 14 jaar komt overeen met de periode van 1918/1919 tot 1933, die bekend staat als de Weimar republiek. Duitsland was in deze periode voor het eerst een volwaardige democratie.

Ontstaan Bauhaus

De Belgische architect-schilder Henry van de Velde (1863-1957) studeerde schilderkunst  in Antwerpen en in Parijs. Hij raakte diepgaand beïnvloed door Paul Signac en Georges Seurat en schilderde in neo-impressionistische stijl (pointillisme). In 1889 werd Van de Velde lid van de kunstenaarsgroep Les XX in Brussel. Vanaf 1892 verliet van de Velde de schilderkunst echter.

België (2003): Henry van de Velde getekend door François Schuiten.

Op de eerste drie zegels staat Henry van de Velde voor zijn bekende gebouwen: ‘La Nouvelle Maison’ in Tervuren (1927-1928), een van de Belgische paviljoens van de Wereld Expo in Parijs (1937) en de ‘Boekentoren’ in Gent (1933-1938). De laatste zegel komt uit het souvenir velletje (zie hieronder). Te zien: de bekende trap, de hangkast en de kandelaar. Op de trap staat Marie Sèthe, de vrouw van Henry van de Velde.

België (2003): Henry van de Velde getekend door François Schuiten.

Van de Velde legde zich toe op de toegepaste kunsten (edelsmeedkunst, porselein en bestekken, modeontwerpen, tapijt- en stoffendesign) en ook op architectuur, met onder meer de bouw van zijn eigen woning in Ukkel, huis Bloemenwerf. In zijn huis vormen de inrichting en het design een organisch geheel. In 1895 ontwierp hij interieurs en meubels voor de invloedrijke kunsthandel “L’ Art Nouveau”, van de galerijhouder Samuel Bing in Parijs. Ook stond van de Veldes werk in het paviljoen van Bing op de wereldtentoonstelling van 1900 in Parijs. Van de Velde werd beïnvloed door de Engelse Arts-and-craftsbeweging met John Ruskin en William Morris, en was een van de eerste architecten en meubelontwerpers die in een abstracte stijl met gebogen lijnen werkten. Hij verzette zich tegen het kopiëren van historische stijlen en koos beslist voor een oorspronkelijke vormgeving. Hij wilde de banaliteit en de lelijkheid uit de geest van de mens verdringen. Van de Velde werd vooral bekend vanwege de Boekentoren (= universiteitsbibliotheek in Gent).

De Boekentoren, achtergrond stad en Sint-Baafskathedraal. Foto: Universiteit Gent.

Ter gelegenheid van zijn 150ste geboortejaar werd in 2013 een retrospectieve expo gewijd aan zijn werk in het Jubelparkmuseum. Ook Bpost gaf zegels uit. Op de ene postzegel is de bekende zesarmige kandelaar in art-nouveaustijl te zien dat Van de Velde in 1898 ontwierp. Op de tweede postzegel is een comfortabele armstoel te zien die van de Velde een jaar later ontwierp voor zijn eigen woning Bloemenwerf in Ukkel. Wie de actuele expo ‘Van de Velde, Nietzsche und die Moderne um 1900’ wil zien, kan nu in het nieuwe Bauhaus museum in Weimar terecht: https://www.klassik-stiftung.de/ihr-besuch/veranstaltungen/das-bauhaus-lebt-in-weimar/

België (2013): 150e geboortejaar Henry van de Velde.

Henry van de Velde vestigde zich in 1899 in Duitsland. Samen met Harry Kessler werd hij de grondlegger van de Kunstgewerbeschule en de academie in Weimar. Van de Velde had bij zijn afscheid als directeur van de Großherzoglich-Sächsische Hochschule für Bildende Kunst te Weimar in 1918 de Duitse architect Walter Gropius voorgedragen als zijn opvolger.

Equatoriaal Guinea (1994): 75 jaar Bauhaus met Walter Gropius.

Walter Gropius en Bauhaus Weimar (1919–1925​​​​​​​)

In 1919 liet Gropius zijn school, samen met de Grossherzoglich-Sächsische Kunstgewerbeschule opgaan in het nieuwe Staatliches Bauhaus Weimar. Zijn zowel theoretisch als praktisch toegepaste programma was een synthese van plastische kunsten, ambachtelijke techniek en industrie. Hier moesten meubelmakers, pottenbakkers en andere ontwerpers worden opgeleid voor de toekomst.

Privatpost Citykurier uit 2009.

In 1919 was Walter Gropius (1883 – 1969), de oprichter en eerste directeur van het Bauhaus, bezig met de voorbereidingen van de nieuwe school. Na de oorlog wilden kunstenaars en architecten iets nieuws doen voor Duitsland; er kwam veel energie en ambitie uit voort. Gropius had in 1911 al een fabriek ontworpen en gebouwd. De Fagus-fabriek (UNESCO) van Gropius en Adolf Meyer, in 1911 in Alfeld an der Leine gebouwd, geldt als zakelijke antithese van het monumentale fabriekscomplex van Peter Behrens.

Duitsland (2014): Fagus-Werk fabriek.

Voor het architectenbureau van Peter Behrens werkten: Walter Gropius, Ludwig Mies van der Rohe en Charles-Édouard Jeanneret-Gris (later bekend als: Le Corbusier), die allen later grote faam zouden verwerven. In 2018 gaf Duitsland ter gelegenheid van zijn 150e geboortejaar een mooie maar complexe zegel uit met veel afbeeldingen van zijn werk.

Duitsland (2018): 150e geboortejaar Peter Behrens (1868 – 1940).

Op deze zegel ‘Peter Behrens, Industriebauten und Gebrauchsgegenstände’ zijn de volgende zaken te zien:
Foto: Portrait Peter Behrens 1908 ©bpk / Kunstbibliothek, SMB / Rudolph Dührkoop
Foto: Linz – Zigarettenfabrik, Fassade, 1929-1935 ©bpk / Staatsbibliothek zu Berlin
Foto: Ventilator ©Werkbundarchiv – Museum der Dinge Berlin / Armin Hermann
Foto: Elektrische Uhr 1910 (AEG) ©Werkbundarchiv – Museum der Dinge Berlin / Armin Hermann
Foto: Montagehalle-Innenansicht, AEG, Berlin, Hussitenstraße ©Bildarchiv Foto Marburg
Foto: Elektrischer Wasserkessel 1909 (AEG) ©Bildarchiv Foto Marburg / Bröhan-Museum, Berlin / Martin Adam Foto: Weißweinglas 1898 ©Bildarchiv Foto Marburg / Institut Mathildenhöhe / Gregor Schuster Foto: Montagehalle, AEG, Berlin, Hussitenstraße ©Bildarchiv Foto Marburg

Vooral onder invloed van de kunstbeweging De Stijl (opgericht in 1917), evolueerde Bauhaus van het expressionisme naar het modernisme. Gropius’ studenten ontwierpen er efficiënte, elegante meubelstukken en gebruiksvoorwerpen. Strak van lijn, eenvoudig van vorm, zeer functioneel. De opklapbare meubels, bedoeld voor een nogal klein uitgevallen arbeiderswoning, of de vrijgezellen-kast op wieltjes die je aan twee kanten kan openen, vielen op in het gamma. Multifunctionaliteit leek her uitgevonden door Bauhaus.

Duitsland (1998): Design in Deutschland.

Gropius had in zijn Bauhaus manifesto opgenomen: ‘Laten wij gezamenlijk de nieuwe bouwkunst van de toekomst, die alles ineen zal zijn, wensen, bedenken en scheppen: architectuur, beeldhouwkunst en schilderkunst die, voortgekomen uit miljoenen handen van handwerkers, eens ten hemel zal rijzen als een kristallen symbool van een nieuw geloof’. Gropius was 36 jaar toen hij in 1919 het Bauhaus oprichtte.

Lyonel Feininger (1871 – 1956) was een van de eerste meesters die Gropius in 1919 naar het Bauhaus had gerekruteerd. Zijn houtsnede ‘Kathedraal’ sierde de voorkant van het Bauhaus-manifest van vier pagina’s op 1 april 1919. Gropius benoemde hem in mei 1919 als een van de eerste docenten in het Staatliches Bauhaus in Weimar, waar hij van 1919 tot 1925 als vormmeester in de drukkerij diende. In 1921 was een map met 12 houtsneden van Feininger de eerste publicatie die in het Bauhaus Weimar werd gedrukt. In 1924 sloot hij zich aan bij Alexej Jawlensky, Paul Klee en Wassily Kandinsky bij het collectief van ‘Die Blauen Vier’.

Duitsland (2002): Dom in Halle (Saale) van Lyonel Feininger.

Gropius dacht met Bauhaus (een utopia), dat met goed design en innovatieve techniek de beschadigde oude wereld (na de Groote Oorlog) kon genezen. Bepalend voor het Bauhaus-onderwijs werd de ‘Vorkurs’, de voorbereidende cursus die alle studenten moesten volgen. Tijdens dit halve jaar moesten ze zich bevrijden van alles wat ze dachten te weten, kennismaken met zoveel mogelijk verschillende materialen en de grondbeginselen leren van het beeldend vormgeven. Een schematische voorstelling van het onderwijs aan het Bauhaus volgens Walter Gropius (1923) ziet er als volgt uit, waarbij ‘constructie’ centraal werd gesteld in alle activiteiten.

Bauhaus-programma.

Het Bauhaus stond in het kruisvuur van verschillende politieke oriëntaties vanaf de dag van zijn oprichting. De rechtse partijen noemden het utopisch en bolsjewistisch. In de stad schoten folk-nationale politici retorische salvo’s tegen de school. Ook in het linker spectrum werd eerste kritiek geuit. In feite bevorderde de deelstaatregering de plannen van Gropius tussen 1919 en 1923. In de periode 15 augustus t/m 30 september 1923 werd een Bauhaus expo gehouden in Weimar.

Bauhaus docenten

László Moholy-Nagy

László Moholy-Nagy (1895 – 1946) was een Hongaars-Amerikaanse beeldhouwer, schilder, fotograaf en ontwerper.  Hij werd geboren als László Weisz. László en zijn broers namen in 1910 de familienaam van deze oom aan: Nagy. In 1919 voegde hij aan deze naam bovendien een verwijzing naar de plaats Mohol toe. In 1923 kreeg hij een aanstelling als docent vormleer aan het Bauhaus in Weimar, waar hij zich ook met typografie en fotografie bezighield. In 1928 verliet hij het Bauhaus en richtte hij zijn eigen atelier op. László Moholy-Nagy is vooral bekend als fotograaf.

West-Duitsland (1983): Licht-Raum-Modulator 1930, Plastik von László Moholy-Nagy.

Bauhaus boek nr 8 van László Moholy-Nagy. Bron: Wikipedia.

Marcel Breuer

Marcel Breuer (1902 – 1981) was een Amerikaanse architect, meubelontwerper en interieurarchitect van Hongaarse afkomst.  Nadat Breuer in 1924 korte tijd werkzaam was bij een architecten-bureau in Parijs, keerde hij in 1925 terug naar het Bauhaus om aan de slag te gaan als hoofd van de meubelafdeling. In datzelfde jaar produceerde hij zijn eerste stalen-buismeubel: de Wassily-stoel of B3-stoel. Op deze stoel volgden diverse meubelen in dezelfde techniek en met hetzelfde materiaal. Deze meubelen werden gemaakt door onder meer Standard-Möbel (1927) en Michael Thonet (1928/1929). In de daaropvolgende jaren was Breuer betrokken bij de inrichting van en meubelontwerpen voor de Masters’ Houses en andere schoolgebouwen van het nieuwe Bauhaus-complex te Dessau.

Oskar Schlemmer

 

 

 

 

 

 

 

 

Vervolg Bauhaus

Vele docenten en studenten geloven dat een betere architectuur en woonomgeving mensen beter laat worden, en uiteindelijk mede leiden tot een veranderde (volgens Bauhaus dus betere) wereld. Zodra mensen in luchtige, zonnige ruimtes kunnen wonen, in simpele woonblokken zonder enige versiering, zouden ze als vanzelf anders gaan leven, meer solidair en gelukkig.  De docenten zaten zeker niet altijd op een lijn. Er was veel verloop, er waren conflicten maar ook spraakmakende expo’s, feesten, vriendschappen en opbloeiende liefdes. Het onderwijsprogramma werd regelmatig aangepast en er was politieke tegenwerking. Zo moest het Bauhaus na zes jaar vertrekken uit Weimar (Vrijstaat Thüringen).

Dit was het eerste deel van 100 jaar Bauhaus. In deel 2 volgen we de zeer succesvolle periode in Dessau (Vrijstaat Anhalt). In deel 3 van 100 jaar Bauhaus komt de Berlijnse periode, een aantal Bauhaus gebouwen en docenten en entartete kunst aan bod. In deel 4 komt de invloed op de Nederlandse architectuur en de kunststroming De Stijl aan bod.

Meer info:

Expo’s in Duitsland

100 jaar Bauhaus: https://www.bauhaus100.de/

Bauhaus tour alle steden en regio’s: https://www.grandtourdermoderne.de/

Bauhaus Weimar: https://www.weimar.de/kultur/veranstaltungen/bauhaus-100/

Bauhaus museum Weimar: https://www.klassik-stiftung.de/bauhaus-museum-weimar/

Bauhaus Thuringen: https://www.thueringen-entdecken.de/urlaub-hotel-reisen/bauhaus-und-moderne-119974.html

Bauhaus Dessau: https://www.bauhaus-dessau.de/de/index.html

Bauhaus Sachsen-Anhalt: https://www.bauhaus-entdecken.de/startseite/

Bauhaus Berlijn: https://www.visitberlin.de/de/veranstaltungen-100-jahre-bauhaus

Bauhaus-Archiv Berlin: https://www.bauhaus.de/de/

Expo’s in Nederland

Nederland – Bauhaus, Boijmans, t/m 26 mei 2019: https://www.boijmans.nl/tentoonstellingen/bauhaus

Nu te zien, Nederland – Bauhaus: https://www.npostart.nl/nu-te-zien/24-04-2019/AT_2114883

Van Bauhaus naar Neuhaus, het Nieuwe Instituut, 19 mei t/m 15 september 2019:

https://neuhaus.hetnieuweinstituut.nl/

Goethe instituut Rotterdam: https://www.goethe.de/ins/nl/nl/kul/sup/bau.html

Branding in Rotterdam, Chabot museum, t/m 1 september 2019:

https://www.chabotmuseum.nl/exhibitions/branding-rotterdam/

Bauhaus& Modern textiel in Nederland, Textielmuseum, 25 mei t/m 3 november 2019:

https://www.textielmuseum.nl/nl/tentoonstelling/bauhaus-modern-textiel-in-nederland

In Wall House #2, Groningen, t/m 2 september 2019:

https://www.groningermuseum.nl/kunst/tentoonstellingen/gunta-st%C3%B6lzl-100-jaar-bauhausstoffen

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Historisch • België • Duitsland • Equatoriaal Guinea • Frankrijk • Architectuur • Eerste Wereldoorlog • Schilderkunst • UNESCO

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(18 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...