Opmerkelijk is de aanwezigheid op de tabs links en rechts naast het Priority-logo een verwijzing naar de CEE-app, waarmee de kenmerkende zang van putter en pestvogel is te horen.

Vandaar dat ik vanwege de putter op een van beide postzegels voor internationale bestemmingen aandacht schenk aan het geschilderde Puttertje van Carel Fabritius (1622 – 1654), dat al elf keer op een originele wijze met nadruk op de kleurkeuze en -stijlverandering van de
schilder op Nederlandse postzegels in 1997 en 2004 zijn afgebeeld.

Van donker naar lichter palet

• Tien van de dertien tot nu toe bekende schilderijen van Fabritius zijn in een chronologische en achter elkaar geplaatste volgorde op postzegels afgebeeld. Daarbij is van ieder schilderij een fragment zichtbaar gebleven. Het meest bekende schilderij van de schilder, namelijk het Puttertje, neemt een dominerende uitzonderingspositie in. Door roulering treedt ieder schilderij een keer op de voorgrond. Door het plaatsen van de schilderijen in de juiste tijdsvolgorde wordt het vernieuwende verschijnsel in de schilderstrant van Fabritius namelijk de overgang van donker naar licht aanschouwelijk gemaakt.

1) Mercurius, Argus en Io (73,5 x 104 cm), County Museum of Art, Los Angelos.
2) Mercurius en Aglauros (72,4 x 91 cm), Museum of Fine Arts, Boston.

• Omstreeks 1650 breekt de schilder met de opvatting dat de achtergronden van een schilderij donker en duister moeten ogen. De schilder past een nieuwe, tegengestelde methode toe. Bij de nieuwe werkwijze komt een donker object vóór een lichte achtergrond los in de ruimte te staan.

3) Hagar en de engel (72,4 x 91 cm), Residenzgalerie, Salzburg.
4) Hera (77 x 67 cm), State Pushkin Museum of Fine Arts, Moskou.
5) Zelfportret (65 x 49 cm), Museum Boymans-Van Beuningen, Rotterdam.

• Het is gebruikelijk dat een postzegelvel als een boek van links naar rechts ‘gelezen / bekeken’ wordt. In tegenstelling tot vrijwel alle postzegelvellen van tien zegels dient bij dit vel eerst de gehele linker kolom postzegels van boven naar beneden bekeken te worden. Pas daarna moet rechts dezelfde methode toegepast worden. Reden? De verschuiving van het donkere naar het lichtere kleurenpalet van de schilder wordt aldus op optimale wijze gevisualiseerd.

• In de naamsvermelding ‘Carel Fabritius 1622 – 1654’ van de bovenrand van het vel komt de overgang van donker- naar lichtgrijs overeen met de door de schilder nieuwe en tegengestelde ‘licht – donker’ werkwijze van schilderen. Overeenkomstig kleurverloop is ook in de tabs links en rechts van de postzegels van boven naar beneden toegepast. Met andere woorden een kenmerkend facet van het postzegelonderwerp is ook in de vormgeving van het postzegelvel toegepast.
• Bij deze emissie is vooral aandacht geschonken aan de nieuwe, door Fabritius toegepast kleurverandering van licht – donker. De herkenbaarheid van de afbeeldingen/schilderijen staat op de achtergrond. Een troost voor collectioneurs van maximumkaarten. Zij kunnen naar hartenlust van de grote kaartafbeeldingen genieten.

6) Zelfportret (62,5 x 51 cm), Alte Pinakothek, München.
7) Abraham de Potter (68,5 x 57 cm), Rijksmuseum, Amsterdam.
8) De schildwacht (68 x58 cm), Staatliches Museum, Schwerin.

Het puttertje

• Het schilderspaneeltje van 33,5 x 22,8 cm is oorspronkelijk hoogstwaarschijnlijk een kastdeurtje geweest en vervulde er door de werkelijkheidsgetrouwe weergave de functie van ‘oog-bedriegertje’ (gezichtsbedrog). De randen zijn niet op de gebruikelijke manier bij schilderijen gebruikelijk afgeschuind.
  Spijkergaatjes in onder- en bovenkant zijn ongebruikelijk bij houten panelen met daarop een schildering.
• Het kleurige vogeltje (stevige en trefzekere schilderstoets met felle en tere kleuren neergezet) zit aan een ketting vóór het grijze voederbakje met klep (links een scharnier) op één van de gebogen, in de gepleisterde muur gestoken stokjes.

9) Zelfportret (70,5 x 61,5 cm), National Gallery, Londen.
10a) Puttertje of distelvink (33,5 x 22,8 cm), Mauritshuis, ‘s-Gravenhage.
10b) Tentoonstellingsaffiche, (23/9 – 9/1), Mauritshuis, Den Haag

• Er wordt verondersteld dat zich oorspronkelijk boven het paneeltje een vogelhuisje bevond en eronder een kleine waterput. Deze putterskooi voor het vogeltje was van een mechaniekje voorzien. Het vogeltje kon daarmee zelf zijn drinkwater in een piepklein emmertje aan een kettinkje of touwtje omhooghalen.
• In de 17e eeuw was het vogeltje een populair huisdier vanwege deze menselijke handigheid. Hij kon gemakkelijk afgericht worden. Het geliefde vogeltje zorgde toen voor onuitputtelijk vermaak gelijk de televisie op dit moment. De naam van de distelvink heeft door deze ‘aansprekend menselijke eigenschap’ met de naam van de vogel te maken.
• Vermoedelijk heeft de schildering hoog gehangen, want het puttertje is van onderen af weergegeven.
• De door Fabritius doorgevoerde kleurverandering is ook duidelijk zichtbaar in de afbeeldingen van de maximumkaarten.

Carel Fabricius is op 32-jarige leeftijd op 12 oktober 1654 bij de ontploffing van Delftse kruitmagazijnen samen met een onbekend aantal schilderijen onder het puin bedolven en omgekomen. Delft was ten tijde van de 80-Jarige Oorlog om de havencapaciteiten de meest geschikte plaats geschut, wapens en buskruit op te slaan. Het derde deel van de stad is toen verwoest.

Vereniging voor Kinderpostzegels en Maximafilie

Mocht u belangstelling hebben om postzegel op een maximumkaart visueel in een nog bredere context te ‘ervaren’, neem dan contact op met kindmax(ad)outlook.com. De Vereniging voor Kinderpostzegels en Maximafilie geeft een kleurig kwartaalbulletin (28 blz.) uit, organiseert tweemaal per jaar centraal in het land een ledenvergadering in combinatie met een veiling en verzorgt een nieuwtjesdienst.

Afbeeldingen: B. Hylkema, PostNL.

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Thematisch • Nederland • Kinderpostzegels • Schilderkunst

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(4 stemmen, gemiddeld: 4,00 uit 5)

Laden...