De afgelopen twee maanden waren bij uitstek geschikt om stamppot met rookworst te eten. Er zijn zoveel redenen om een blog te schrijven over stamppot en rookworst (Unox of Hema). Allereerst de historie van de stamppot en de rookworst. Wie heeft hem als eerste geproduceerd? Op 15 februari werd voor de 25e keer de WK stamppotwedstrijd in Groningen gehouden. Verder veel wijzigingen in het management van Unilever en Hema. Kortom: een ode aan de stamppot en de rookworst.
Historie van hutspot en stamppot
Schoolplaat: de watergeuzen op weg om Leiden te bevrijden (J.H. Isings, voor 1969)
In de nacht van 2 op 3 oktober 1574 hadden de Watergeuzen, die op weg waren naar Leiden, de Hollandse dijken doorgestoken. Hierdoor kwam het land onder water te staan. De Spanjaarden waren gedwongen het gebied zo snel mogelijk te ontvluchten. De Watergeuzen bevrijdden Leiden op 3 oktober en maakten een einde aan het beleg. In hun verlaten legerkamp vond het weeskindje Cornelis Joppenszoon de maaltijd die de Spanjaarden net voor hun vlucht aan het bereiden waren. Die maaltijd bestond uit een mix van pastinaken, fijngestampte wortelen, vlees en uien. Nu ook wel aangeduid als hutspot. De Watergeuzen hadden op hun beurt haring meegenomen en deelden dit samen met wittebrood uit aan de inwoners van Leiden.
Leidens Ontzet (1574) van Otto van Veen (1556-1629). Collectie Rijksmuseum
Als blijvende herinnering kent Leiden haar jaarlijkse 3-oktoberfeesten, waarbij haring, wittebrood en hutspot centraal staan. De hutspotpan is terug te vinden in diverse ‘3 oktoberstempels’. Eerst werd oktober met een “c’ geschreven.
Er is wel een groot verschil met de hutspot van toen en de hutspot die wij nu kennen. De huidige hutspot wordt namelijk gemaakt met aardappel. De aardappel komt van oudsher niet voor in Europa en groeit in Zuid-Amerika. Spaanse ontdekkingsreizigers brachten de aardappel in 1535 mee naar Europa. Maar bij het Leidens Ontzet was pastinaak het hoofdingrediënt.
Belgie (2011), Vergeten groenten, pastinaak staat naast de paarse wortel
Toen de aardappel in de 19e eeuw populairder werd in Nederland, werd de pastinaak in de hutspot vervangen door de aardappel. Nu wordt hutspot gegeten met rundvlees, uien en wortels.
Maar hutspot is geen stamppot. In de loop van de jaren veranderde de samenstelling van de stamppot. Jacques Meerman heeft zich verdiept in de ‘hutspot’. In 2017 gaf hij een boek uit met de titel ‘Kleine geschiedenis van de hutspot‘ met recepten. Zie voor een uitgebreide recensie van zijn boek:
https://mergenmetz.nl/recensies/kleine-geschiedenis-van-de-hutspot/
Elk jaar wordt in februari de WK snert- en stamppotkoken georganiseerd. Afgelopen vrijdag 15 februari voor de 25e keer. Winnaar van de snert werd Menthe Groefsema (Bedum) en kreeg de Zilveren Snertslaif (Gronings voor opscheplepel). Ze kookte een traditioneel recept met een eigen bouillon. Winnaar van de stamppot werd Karin Keizer (Aduard) en zij kreeg ook de Zilveren Snertslaif voor een strudel gevuld met hete bliksem.
Lees alles over het WK: https://oudhollandschegerechten.nl/
Persoonlijke postzegel WK Snert- en Stamppotkoken
Om de jubileumeditie extra glans te geven, werd snert koken als traditie bijgeschreven in de Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland: https://www.immaterieelerfgoed.nl/nl/page/4382/nieuw-in-de-inventaris-snert-koken
Snert koken staat dus tussen bijvoorbeeld Fierljeppen, Elfstedentocht en zomercarnaval Rotterdam.
Alle typen Unox rookworst
Met ingang van 1 januari 2007 verhoogde TNT post het tarief voor een gewone brief van maximaal 20 gram van 39 naar 44 eurocent. TNT Post kwam met een hoeveelheid nieuwe zegels (als basisassortiment) in de nieuwe waarde in de vorm van een boekje met 10 verschillende Nederlandse onderwerpen. Bijvoorbeeld: de bekende Gildeglazen, de Longneck van Heineken, de fluitketel van Lapin, de bakfiets en de Unox rookworst. De zegels laten het gekozen onderwerp zien tegen een achtergrond van Nederlandse landschappen of horizons, zoals kerkgebouwen, de huisjes van de Zaanse Schans, de vuurtoren van Terschelling, de herten op de Veluwe, de grachtengevels, de raadhuizen enz. De zegel met de Unox rookworst heeft als achtergrond de Zeelandbrug.
Mailer van 50 zegels Unox rookworst
Intermezzo Zeelandbrug:
In 1953 werd Nederland overvallen door een watersnood. Grote delen van Zeeland kwamen hierbij onder water te staan. De politiek besloot dat dit niet nog een keer mocht gebeuren en stelde veel geld beschikbaar. Het Deltaplan bestond niet alleen uit waterkeringen. Tegelijkertijd werd de bereikbaarheid van de provincie Zeeland verbeterd. De Zeelandbrug werd in 1968 voor het eerst afgebeeld op een postzegel. Deze postzegel verscheen in de serie Zomerzegels. Op elke postzegel van deze serie staat een bekende Nederlandse brug.
Ontwerp Zomerzegels 1968: 45 + 20c Zeelandbrug
Het Deltaplan bracht niet alleen veiligheid, maar hief ook het isolement van Midden-Zeeland op. De Zeelandbrug, tussen Noord-Beveland en Schouwen-Duiveland, werd op 15 december 1965 door koningin Juliana geopend. De vijf kilometer lange Zeelandbrug was een tijd lang de langste brug van Europa.
Tot 1993 was de Zeelandbrug een tolbrug. De hoogte van deze tol werd vastgesteld door het provinciebestuur. Met opbrengsten van de tolgelden kon de provincie de lening terugbetalen die was aangegaan voor de financiering van de aanleg van de brug. Nadat de lening in 1989 was terugbetaald ging men nog enkele jaren door met het heffen van tol. Met deze opbrengst werd een onderhoudsfonds gevormd, zodat de Zeelandbrug ook in de toekomst geen financiële verrassingen voor de provincie zou opleveren.
Tien bruggen op postzegels kwamen uit op 30 maart 2015. Een fraai velletje waarop tien belangrijke bruggen in Nederland staan afgebeeld. De uitgave werd ontworpen door Hans Bockting en Sabine Bockting Reinhardt. “We hebben per brug de details uitgezoomd tot je duidelijk ziet wat die allemaal overbrugt,” zegt Sabine Bockting Reinhardt. “Dus ook water of land en waar mogelijk een horizon.” Hans Bockting: “Daarnaast creëren we door de positie en uitsnede van de foto een evenwichtig totaalbeeld. Tot slot hebben we tussen de verschillende postzegels een brug willen slaan, bijvoorbeeld door witte vlakken op iedere postzegel op elkaar aan te laten sluiten.”
Uit de Bruggenserie 2015, Zeelandbrug
Terug naar de typen Unox rookworst
Er verschenen diverse soorten boekjes. Echt een walhalla voor verzamelaars, die alle typen zoeken.
Boekje 10 voor Nederland Unox rookworst met twee verschillende kaften.
Behalve de mailer van 50 zegels en bovenstaande boekjes van 10 zegels zijn er ook drie uitgiften in cellofaanzakjes met bijplakzegels of met een set wenskaarten:
http://bo2012.wixsite.com/hangboekjes/cellofaanzakjes-page-2
Historie van de Unox en Hema rookworsten
De Brabantse heren Hartog en Zwanenburg (Joden) stonden aan de basis van een van de meest Hollandse producten: de Unox-rookworst. Hun fabriek werd in 1929 deel van een voorloper van Unilever.
Opmerkelijk is trouwens dat het bij deze rookworst om een varkensvleesproduct gaat. Het is een publiek geheim dat de Hema-rookworst wordt geproduceerd in de fabrieken van de Unox-rookworst in Oss. Het magazine ‘Tussentijds, nummer 2/2008’ gaat in op de historie van Unox en Hema rookworst:
http://www.dewerkendemensoss.nl/tussentijds/tussentijds2008_2.pdf
Vanaf 2017 is de Unox fabriek verkocht aan de firma Zwanenberg:
https://www.rtlnieuws.nl/economie/artikel/14536/unilever-verkoopt-fabriek-unox-worsten-oss
De geschiedenis volgens Unox zelf: https://www.unox.nl/geschiedenis/
Zoals bekend is Unox al jaren onderdeel van multinationaal Unilever. Directeur Paul Polman (62) heeft ontslag genomen eind 2018 en wordt per 1 januari 2019 opgevolgd door de Brit Alan Jope (54). De afgelopen twee jaar haalde Polman veelvuldig het nieuws, eerst vanwege een dreigende overname door het Amerikaanse Kraft-Heinz en meer recent vanwege de verhuizing van het hoofdkantoor van Unilever. Het hoofdkantoor zal van Rotterdam naar Londen verhuizen.
Een kritisch boek over de Hema is recentelijk door Stefan Vermeulen geschreven. Intussen heeft Marcel Boekhoorn (van de panda’s in Ouwehands Dierenpark Rhenen) de Hema overgenomen en geïnvesteerd in de toekomst van de Hollandsche Eenheidsprijzen Maatschappij Amsterdam. Het warenhuis kwam daarmee terug in Nederlandse handen. De HEMA heeft bijna 800 vestigingen in 9 landen.
Geniet van uw Unox of Hema rookworst met stamppot !
Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Thematisch • Spanje • Bruggen • Disney • Gastronomie
Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?
Kijk dan bij Collect Club.
(17 stemmen, gemiddeld: 4,65 uit 5)
Laden...
Reacties (10) Schrijf een reactie
@Randy Weer een heel mooi verhaal met veel mooie zegels en afbeeldingen. Maar waarom staat er bij Hartog en Zwanenburg tussen haakjes joden? Bij andere namen staat immers niet of ze katholiek of hervormd waren. Maar verder vooral doorgaan.
@Franc Rossi: Dank voor je reactie. De toevoeging ‘Joden’heeft te maken met het feit dat worst een varkensvleesproduct betreft, dus opmerkelijk.
Ik sluit mij aan bij de vraag van Franc Rossi.
Jammer van de onnodige toevoeging bij Hartog en Zwanenburg. Zonder toelichting bij mij verbazing en verdriet.
Cees verwoordt goed wat ik ook vind.
@allen: Vreemd dat er zo gereageerd wordt over 1 woord van een tekst van meer dan 200 woorden. In historisch context gezien is het juist wat ik heb geschreven, en dat benoem ik zonder politieke redenen en zonder positieve of negatieve gevoelens. Dat jullie mijn tekst anders lezen is voor jullie eigen rekening. Meer dan 185x is mijn blog gelezen en anderen reageren niet op die wijze. In mijn eerdere blogs schreef ik 2x over Nieuwjaar (Chinezen) en Zwarte Piet. Heb daarover geen reactie gekregen van jullie. Dus ook veel verdriet ! In mijn volgende blogs zal ik de volgende woorden gebruiken als het past in historisch perspectief: Turken, Marokkanen, Indiers, Indo’s, Moslims, Islamieten, Palestijnen, Syriers, Surinamers, Antillianen, Lgbt-ers.
Daarna mogen jullie weer een reactie geven ?!
@Randy.
Je maakt het nog erger dan het al is.
Beter was geweest:
(Ondanks het feit dat Joden geen varkensvlees eten).Met de toevoeging wat al eerder geschreven is: VOORAL DOORGAAN.
Meneer Koo gaat weer maar eens flink uit de bocht. Je had inderdaad wel op een wat verstandiger manier je verbazing kunnen uitdrukken over het feit dat de heren Hartog en Zwanenburg, van joodse afkomst zijnde (net zoals ik), varkensvlees gebruikten voor hun worsten. Dat die verbazing bovendien volkomen onterecht is, aangezien die worsten vanzelfsprekend niet voor een uitsluitend orthodox joods publiek werden geproduceerd, is je blijkbaar ook al ontgaan, meneer K.
Verder blijkt uit je reactie weer maar eens wat een lichtgeraakt en onaangenaam kereltje jij eigenlijk bent, meneer Koo. En om dat nog eens duidelijk te illustreren, schrijf je dan: “Dat jullie mijn tekst anders lezen is voor jullie eigen rekening.” Ho maar meneer K. Dat was niet jouw mening bij een vorige gelegenheid, weet je nog wel, maar precies andersom. Blijkbaar neem jij, niet gehinderd door enige consequentie in je denken, gewoon het standpunt in dat jou het beste uitkomt.
Soit. Of jij verder stukjes schrijft of niet, meneer Koo, zal mij alvast worst wezen. Met varkensvlees, meneer K.
Ik stel voor om de discussie over worstmakerij maar te sluiten voor er nog meer mensen uit de bocht gaan. Ik heb allang spijt van mijn vraag en de reacties die het te weeg brengt. Gewoon fijn verder gaan met onze hobby.
Mijn ouders zijn katholiek, hebben mij laten dopen, maar ik ben nu atheïst. Ben ik nu Lars (katholiek) of Lars (van katholieke afkomst) of Lars (atheïst)?
Inderdaad, laten we gewoon verder gaan met onze hobby!
Schrijf een reactie
(registratie is niet nodig)