In 1952 groef Albert Bos op de Zuid-es in het Drentse Gieten een aantal bolletjes van de roggelelie uit een rogge-akker, die plaats moest maken voor een sportveldencomplex. Hij plantte de bolletjes daarop in de border rond zijn woning in Gieten. Bos had schik in de oranje trompetters, waarvan de bloemen trechtervormig omhoog staan, of zoals een Drentse boer het stelt: “As ’n jeneverglassie.”
In 1984, dus 32 jaar later, besefte zijn zoon Fred Bos, onderwijzer in Winterswijk, dat in zijn vaders tuin misschien de laatste nazaten bloeiden van een uitgestorven gewaande wilde plant, onkruid, namelijk die van de roggelelie.
Vlagaanduiding en driekleurige tekst
Het typisch Nederlandse van de roggelelie op de postzegel (nvph 1604) duidt Catharine van der Eerden niet alleen aan met de ovale vlagaanduiding, maar ook met de driekleurige en verticaal geplaatste tekst ROSA VILLOSA BELLIS PERENNIS MYOSOTIS SYLVATICA. Op de velrand staan de handtekeningen van vader Albert Bos en zoon Fred Bos.
Nederlandse vlagkleuren
Vermeldenswaardig is ook de manier waarop de ontwerpster de aanwezigheid van beschermde plantensoorten in natuurreservaten aanduidt door de bloemen geïsoleerd tegen de drie Nederlandse vlagkleuren te plaatsen.
In de wereld-van-de-lelie
Bij een losse postzegel komt je meteen (overeenkomend met een bezoekende insect) in de wereld-van-de-lelie terecht: een dominerende stamper (net buiten het zegelbeeld) met daaromheen zwaarkoppige lichtgroene meeldraden te midden van een geweldig grote oranjekleurige bloemkroon. Imponerend? Bedwelmend?
Hoe kan een plant, die vroeger als hardnekkig onkruid bekend stond, zo snel verdwijnen? De roggelelie kleurde vroeger grote delen van roggevelden oranje. De plant voelde zich uitermate thuis op de hoge en droge Drentse roggeakkers. Het grondwater bereikte de bolletjes niet. Voorts weerde de rogge het zonlicht op de ondergrondse stengelwortels van de plant, waarvan de bloem als bijzonderheid erg veel van de zon hield. Een derde en misschien wel de belangrijkste vereiste voor het bestaansrecht van de bloem was het feit dat na de roggeoogst de boer met paard en ploeg de grond omwoelde, waardoor de broedbolletjes aan de ondergrondse stengelwortels in de akkeraarde terechtkwamen.
Tijdens de braakperiode van het akkerland konden de jonge bolletjes zich met strekworteltjes tot ongeveer twaalf centimeter in de aarde trekken. Eenmaal volwassen bleven de broedbolletjes veilig beneden de voor van de ploeg in die tijd. Het bestaansrecht van de plant was steeds gewaarborgd. Nieuwe landbouwmethoden met machinaal dieper ploegen en chemische bestrijdingsmethoden van akker-onkruiden betekende echter het einde van de volwassen broedbolletjes en van de oranjekleurige bloemen.
De enthousiaste amateur-botanicus Fred Bos reageerde nogal ongelovig toen hem gevraagd werd informatie te verstrekken over de roggelelie, die op termijn op een postzegel zou worden afgebeeld: “Ik dacht, eerlijk gezegd, dat iemand mij na de recente publiciteit over de plant mij in de maling probeerde te nemen. Toen ik hoorde dat PTT de roggelelie als afbeelding echt op een postzegel zou plaatsen, liep ik weken naast mijn schoenen. Een verre nazaat van het oranje juweeltje op een Nederlandse postzegel is afkomstig uit de tuin van mijn vader in Gieten. Ik was apetrots.” (Gegevens zijn ontleend aan het dagblad Tubantia van 22 februari 1994)
Wat stellen de vervuilde typemachineletters voor?
De ietwat volgelopen en vervuilde typemachineletters van de tekst op de postzegels stellen het verontreinigde milieu voor, waarin viltroos, madeliefje en vergeet-mij-nietje groeien. Het roggelelie-met-verhaal en de typemachineletter-als-verschijning tonen ons op tweeërlei ‘verborgen’ wijze de veranderende, dis-harmonische en vernietigende samenwerking van mens met natuur!
Opvallend symbool
De oranje gekleurde roggelelie is in Noord-Ierland (Ulster) nog erg populair als politiek symbool. De bloem bloeit er alleen in protestantse tuinen. Op 2 juli (herdenkingsdag van de Slag aan de Boyne in 1691) speelt de bloem nog een opvallende rol in de optochten van de Orangisten!
David de Heem bracht roggelelie in beeld
Jan Davidsz. de Heem [Public domain]
David de Heem (1606 – 1683) heeft koning-stadhouder Willem III geschilderd en omringd met oranje bloemen en vruchten. De roggelelie is er koninklijk dominerend midden onder Willem III afgebeeld.
Verkeerde bloem op milieu-postzegel!
De Telegraaf berichtte op 11 mei 1994: “Op de nieuwe 90 cent wil PTT de aandacht trekken voor het bloemetje, dat dreigt uit het landschap te verdwijnen. De directeur van het Rijksherbarium in Leiden, dr. H. van der Meyden, ontdekte echter dat de afgebeelde bloem niet de bedreigde bos-vergeet-mij-niet, maar de moeras-vergeet-mij-niet is! Deze bloem met meer uitgerekte bloeiwijze en breder, donker gekleurd blad, komt juist heel veel in de natuur voor.”
PTT reageerde verbaasd op de beeld- en familieverwisseling van de Myosotis Palustris (moeras-vergeet-mij-niet [links]) in plaats van de Myosotis Sylvatica (bos-vergeet-mij-niet [rechts]).
Beeld: PostNL, B. Hylkema, Wikimedia Commons, Tubantia
Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Thematisch • Nederland
Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?
Kijk dan bij Collect Club.
(6 stemmen, gemiddeld: 4,17 uit 5)
Laden...
Reacties (0)
Schrijf een reactie
(registratie is niet nodig)