Over het portret van de gelaagde postzegel lopen grijze horizontale banen, waarmee de ontwerpster haar afgeschermde plaats achter een gordijn verbeeldt tijdens de colleges. De zesde baan in het wit geeft Anna Maria het nodige ‘zicht’ in de collegezaal. Boven in het rood staat ‘Soli Deo Gloria’ (God alleen de eer), dat betrekking heeft op het godsvruchtige leven van Anna Maria. Rechts in het rood staat haar handtekening in leesbaar handschrift. Zie tevens het blogartikel Twee met naam bekende vrouwelijke studenten van de Utrechtse universiteit van 13 maart 2011.

Twee met naam bekende vrouwelijke studenten van de Utrechtse universiteit

Anna Maria van Schurman (1607-1678, 71 jaar) is in Keulen geboren, kwam uit een intellectueel gezin: vader en broer studeerden aan de universiteit van Franeker. Als klein meisje sprak ze al Grieks, Latijn en Hebreeuws. Uiteindelijk sprak ze minstens veertien talen. Ze was een veelzijdige persoon: beoefende het schilderen, tekenen, kalligraferen, dichten, schrijven, borduren en de papierknipkunst.

Geen openbaar bijwonen college

Het lukte Anna Maria uiteindelijk (o.a. met hulp en steun van hoogleraar Gisbertus Voetius [nvph 288]) toch om als vrouw op de universiteit van Utrecht toegelaten te worden. Ze zat tijdens de colleges verborgen achter een gordijn (ook omschrijving gelezen: achter een scherm waarin enige gaten waren geboord). Ze kon uiteraard wel theologische discussies volgen, er echter niet aan deelnemen. Mannelijke studenten mochten pas de collegezaal binnenkomen als zij er al zat, zodat ze niet afgeleid zouden kunnen worden. Jonge mannelijke godgeleerden dienden tijdens de colleges niet blootgesteld te worden aan vrouwelijke verleiding.

Filosoof Descartes reactie: “Ik wil een college alleen bijwonen als ik me mag verstoppen op de tribune, waar juffrouw Van Schurman gewoonlijk college volgt.”

Zelfbeeld

Anna Maria van Schurman houdt op Zelfportret met sluier de sluier ([doorschijnende voile] symbool voor kuisheid) speels in haar handen, terwijl ze haast uitdagend er onder vandaan kijkt. Ze heeft meerdere zelfportretten gemaakt, waarmee ze wilde dat de ‘buitenwereld’ haar zag en van haar bestaan wist.

Er bestaan enkele zelfportretten met een lauwerkrans. Reden? Door uitblijven van echte waardering voor haar prestaties gaat ze zich zelf lauweren. Met haar talrijke zelfportretten laat ze zien dat ze heel bewust met haar imago bezig is.
Aan haar vader op zijn sterfbed heeft ze beloofd nooit te zullen trouwen, maar zich volledig aan de studie te wijden. In het ‘circuit van geleerden’ stond ze bekend om haar vroomheid, bescheidenheid en kuise leven. Met dit imago werd ze binnen de mannenwereld serieus genomen.

Voor haar geleerdheid vond men een verklaring: haar werd een ‘mannenziel in een vrouwenlichaam’ toegedicht. Hiertegen protesteerde zij. In 1638 schrijft ze een traktaak/verhandeling over de geschiktheid van de vrouwelijke geest voor de wetenschap en letteren. Hierin verdedigt zij dat vrouwen die de tijd en middelen hebben te studeren, dat ook zouden moeten en kunnen doen. Vrouwen zijn zeker geschikt wetenschappelijke studies te bedrijven. Toen werd toch verondersteld dat je geleerd kon worden als je ongetrouwd was en geen rol van echtgenote en moeder te vervullen had. Een huwelijk zou haar begaafde kwaliteiten in de weg staan. Nonnen werden destijds wel als geleerden geaccepteerd.

Labadisten

Door overlijden van haar moeder (omstreeks 1638) moest ze de zorg voor twee hoogbejaarde tantes op zich nemen. Daardoor kwam zij minder toe aan wetenschap. De dames overleden in 1660, maar Anna Maria keerde naderhand niet in de intellectuele kringen terug. In 1669 sloot zij zich aan bij een religieuze sekte de Labadisten van de uitgetreden prediker Jean de Labadie. De volgelingen (na omzwervingen in Duitsland vestigden ze zich tenslotte op Waltastate in Wieuwerd [ligt in de buurt van Sneek]) streefden naar een zuivere kerk van ware gelovigen en focusten zich op de innerlijke aanwezigheid van God in de mens.

Maria Sibylla Merian (1647-1717) behoorde ook tot de groepering van de Labadisten.

Doctor Aletta Jacobs

Er wordt ten onrechte verondersteld dat Aletta Jacobs in de medische opleiding de eerste vrouwelijke studente in ons land is geweest. Reden? De Utrechtse universiteit registreerde pas vanaf 1815 de officiële uitgifte van diploma’s. Van Schurman (1607 – 1678) leefde enkele eeuwen eerder.

1. Aletta Jacobs staat op de zwart-wit foto van de ‘Vrouwenkiesrecht-postzegel 1999’ (nvph 1850).
2. Ze staat ook op de ’60 jaar Vrouwenkiesrecht-postzegel’ (nvph 1183) onder het woord ‘kies, naast haar Rosa Manus, toenmalige eerste secretaresse van de Vereniging voor Vrouwenkiesrecht. Beide dames zijn op deze postzegel letterlijk en figuurlijk onlosmakelijk met vrouwenkiesrecht verbonden.

Het bovenste groepsfotodetail is gefotografeerd tijdens de vrouwenkiesrecht-betoging in 1913 in het Dierentuin-gebouw in Den Haag, de onderste foto geeft een beeld voor een andere betoging voor vrouwenkiesrecht.

Beeld: PostNL en B. Hylkema

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Historisch • Nederland

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(7 stemmen, gemiddeld: 4,43 uit 5)

Laden...