Dag van de Postzegel 2018 – uitgiftedatum 19 oktober 2018

Wim Crouwel

De grafisch vormgever Wim Crouwel (1928, gestructureerd denker, mede-oprichter van ontwerpbureau Total Design) karakteriseert zichzelf als een rechtlegger, anderen typeren hem als een ordenaar, systeemgeneraal en straminoloog. Een bijnaam van Crouwel uit de jaren zeventig is Mister Gridnik, die verwijst naar het grid (stramien of rooster), waarin voor het ontwerpen zijn letters en cijfers zijn geplaatst.

Het lettertype Gridnik heeft Crouwel voor Olivetti ontworpen voor elektrische typemachines. “Ik zit in elkaar als de Gridnik. Het weerspiegelt mijn natuur.” Als rechtlijnige modernist hangt hij het functioneel-kale aan, zonder overwoekering van het versierend-decoratieve. Hij houdt van een strikte ordening: duidelijkheid voor alles. De typografie van het lettertype Gridnik bezit schuine afhoekingen (afgeschuinde hoeken) in plaats van rondingen.

1. De basisconstructie van letters en cijfers bestaat uit rechte horizontale, verticale en diagonale (onder hoek van 45 graden) lijnstukken van dezelfde breedte.
2. Door tegen elkaar ingaande kleur-verloop-tonen ontstaat door contrast een niveauverschil in hoog en laag in onderkant en (tegengesteld) in bovenkant van de postzegel. Deze contrastrijke ruimtelijke werking geeft een levendig beweeglijke driedimensionale uitstraling aan het postzegelbeeld.
3. Wim Crouwel: “Omdat ik altijd geïntrigeerd ben geweest door het grensgebied tussen twee- en drie-dimensionaliteit heb ik met tegen elkaar ingaande verlooptonen een ruimtelijk effect nagestreefd. Bij het bepalen van de kleurenreeks van deze emissie ben ik sterk geïnspireerd door de mooie kleuren van de emissie met vliegende duif van Chris Lebeau (nvph 169/76)”
   
   
   
4. De frankeerwaarde is links en asymmetrische op de postzegel geplaatst in tegenstelling tot alle voorgaande symmetrische cijferzegels uit 1876 (nvph 30/3), 1899 (nvph 50/5), 1924 (nvph 144/48) en 1946 (nvph 460/68), die rondom de opvallend grote frankeerwaarde-aanduiding steeds een minder (tijdgebonden) decoratie bezitten. De zakelijk uitgevoerde Crouwelzegels daarentegen zijn functioneel leeg en kaal zonder toeters en bellen. Zelfs de muntaanduiding ‘cent’ is op de laatst uitgegeven cijferzegel gereduceerd tot een ‘c’.

Dag van de Postzegel

Voor de ‘Dag van de Postzegel’ maakt ontwerper Ingmar Birza gebruik van het lettertype Gridnik, een doorontwikkeling van het letterontwerp dat Crouwel voor de cijferpostzegels (nvph 1108/18) heeft ontworpen. Een geometrische en structuralistische uitgevoerde benadering.
De bedoeling van de postzegels voor de Dag van de Postzegel is om met een nieuw ontwerp een eerbetoon te brengen aan de historie van het postzegelontwerp in Nederland. “Een hermetisch ontwerp als dat van de Crouwelpostzegels maakt dat extra lastig”, zegt Birza. “Het is niet mijn uitgangspunt om op de stoel van de oorspronkelijke ontwerper te zitten en een slaafse kopie te maken. Ik wil iets nieuws tot stand brengen, iets van het origineel laten zien, vaak in combinatie met een onverwacht aspect uit de ontwerpgeschiedenis van de postzegel. Zo ontwerp ik een eigen postzegel, breng ik een hommage aan de oorsprong en wijs tegelijkertijd op een bijzonder en vaak onverwacht facet van het oorspronkelijke ontwerp.”

Dag van de Postzegel 2018, twee gelijke helften

De Dag van de Postzegel-postzegel bestaat uit twee gelijke helften:

• Links staat de blauwe ‘1’ (afkomstig van de 10 cent postzegel, nvph 1109) als aanduiding van de frankeerwaarde én als bepalend beeldelement, waarin de sorteerhaak een plekje heeft gekregen.
  “Het staande formaat van de postzegel heb ik gekozen om de ‘1’ zo groot mogelijk af te beelden, tot op de perforatie, terwijl de oorspronkelijke Crouwelzegels niet aflopend zijn, heb ik dat in mijn ontwerp wel gedaan. Hiermee wil ik een vervreemdend effect bereiken. De ‘1’ staat niet in het midden, maar wel de scheiding tussen wit en blauw in het midden, want Crouwel is een mathematisch ingestelde ontwerper. Daardoor kon ik links het verloop en contractverloop laten terugkeren en rechts aandacht vragen voor een detail uit het oorspronkelijke ontwerp, namelijk het grid waarop de letter is gebaseerd.” Het cijfer is zo groot en fors mogelijk uitgevoerd waarin het blauwe kleurverloop goed zichtbaar is.
• Rechts staat de typografische tekst zonder hoofdletters: ”nederland” & “dag van de postzegel”. Hiermee verwijst Birza naar het telefoonboek zonder hoofdletters uit 1977, waarop toen veel kritiek kwam.

Mr. Gridnik

De cijfers en letters van de oorspronkelijke postzegels zijn door Crouwel met de hand getekend. Eind jaren negentig is de letter door Foundry Types in Londen gedigitaliseerd onder de naam Gridnik. Ingmar Birza: “Dat is een verwijzing naar de bijnaam Mr. Gridnik, die Crouwel in de jaren zeventig verwierf vanwege zijn geometrische en structuralistische benadering. Ik heb een schetsmatige grid van Crouwel, afkomstig uit het Museum voor Communicatie in Den Haag (COMM), hiervoor gebruikt. Dat heb ik uitgewerkt om de typografie voor de Dag van de Postzegel erin te kunnen opnemen. Zo laat ik zien hoe Crouwel de letters en cijfers heeft ontworpen op basis van een raster van lijnen met hoeken van 45 graden. Uiteraard schreefloos en in onderkast. Dat was kenmerkend voor Crouwel, die ook in de typografie zijn ontwerpen tot de essentie wilde uitkleden.”

Crouwels zegen

Het slotakkoord van het ontwerpproces van deze emissie was een bezoek aan de 89-jarige Wim Crouwel om het ontwerp hem te laten zien: “Dat was natuurlijk heel bijzonder. Eerlijk gezegd was ik wel wat gespannen. Gelukkig vond hij het ontwerp erg mooi. Het voelde alsof ik zijn zegen kreeg. Crouwel is niet alleen een van de beste ontwerpers die ons land ooit heeft gekend, maar ook een ontzettend aardige man.”

Bronnen:
– PostNL
– Postzegelnieuws Dag van de Postzegel 2018
– Handboek Postwaarden Nederland
– Nederland postzegels 1977
– Pro-fil 24-12-1975

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Thematisch • Nederland • Nederland

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(7 stemmen, gemiddeld: 4,43 uit 5)

Laden...