Een meridiaan is een denkbeeldige lijn over de aardbol die loopt van Noordpool naar Zuidpool haaks op de evenaar. Dat gaf verwarring, want vele cartografen werkten in het verleden met hun ‘eigen’ meridiaan als referentie, die meestal lag over de hoofdstad van hun land. De meridiaan van waaruit de overige meridianen werden berekend, wordt de nulmeridiaan genoemd. Na veel overleg werd besloten dat slechts één meridiaan als standaard zou gelden.

Frankrijk nam daarbij het voortouw en in 1634 werd de meridiaan van Ferro als nulmeridiaan bij koninklijk decreet vastgesteld. Deze meridiaan, die over het eiland Ferro van de Canarische Eilanden liep, was al door Grieks-Romeinse wetenschapper Ptolemeus geïntroduceerd als nulmeridiaan, voor gebruik als navigatiegegeven op zeekaarten. Op het kaartje van de Canarische Eilanden is het eiland Ferro (Isle de Fer) linksonder te vinden.

Engeland bleef niet achter en koning Charles II gaf in 1675 opdracht tot de bouw van het Koninklijk Observatorium te Greenwich. Daarbij werd John Flamstead door hem benoemd als eerste koninklijke astronoom met de opdracht de nulmeridiaan vast te stellen. In 1685 bepaalde hij de nulmeridiaan na vele berekeningen en waarnemingen van hemellichamen. Daarbij ging hij uit van de plaats waar hij zijn meridiaankijker had opgesteld. Na herberekening in 1725 door de astronoom Edmond Halley, werd de nulmeridiaan 180 cm naar het oosten opgeschoven.

Tenslotte was het de astronoom George Biddell Airy die de nulmeridiaan in 1851 vaststelde op de huidige positie. Dat deed hij met de in 1848 geplaatste zenittelescoop. Een zenittelescoop kan alleen vanaf de horizon recht omhoog kijken dus niet worden gericht op een object aan de sterrenhemel. Men ziet door de telescoop alleen objecten langs bewegen door de rotatie van de aarde. De Airy Transite Telescope is een zenittelescoop opgesteld in het observa-torium in Greenwich. De telescoop werd door Airy zelf gebouwd en de eerste waarnemingen werden gedaan op 4 januari 1851. De dradenkruizen in oculair van de telescoop waren de basis voor de overeenkomst gesloten tijdens de conferentie op 22 oktober 1884 die in Washington werd gehouden, om een internationaal tijdzonestelsel op te zetten. Daarbij werd overeengekomen, dat de meridiaan van Greenwich als nulmeridiaan zou dienen.

Het Koninklijk Observatorium van Greenwich werd gebouwd op een heuvel buiten de toenmalige stad Londen aan de zuidkant van de Theems. Men had toen weinig of geen last van lichtvervuiling. Het observatorium werd in 1675 omringd door open velden en bossen, thans het zogenoemde Greenwich Park. Aan de rand van dit park is het National Maritime Museum te vinden en aan de oever ligt de universiteit en het schip, de Cutty Sark, op het droge als museumschip.

Het observatorium is ontworpen door Christopher Wren en was het eerste uitsluitend voor wetenschapsdoeleinden ingerichte gebouw in Groot-Brittannië. De nulmeridiaan loopt dwars door het gebouw en vroeger werd, zoals op de prentkaart is te zien, een dikke witte lijn getrokken buiten het gebouw zodat belangstellenden deze denkbeeldige lijn ook in werkelijkheid konden zien.

De postzegel van 16^p laat de aardbol zien met daarover in een rode lijn de nulmeridiaan. De foto van de aardbol is genomen vanuit het ruimtevaartuig de Apollo 11. Het was de vijfde bemande ruimtevlucht die gelanceerd werd op 16 juli 1969. De commandant was Neil Armstrong.

De klokken overal ter wereld worden afgestemd op de tijd die in Greenwich wordt aangegeven. Deze tijd wordt de Greenwich Mean Time genoemd, aangeduid als GMT. Elke meridiaan op de aardbol verdeelt de aarde in tijdzones. In de tijdzone van Greenwich liggen onder andere Engeland, Portugal en de Canarische Eilanden. In Nederland is het 1 uur later dan in Greenwich en dat wordt dan aangeduid als GMT + 1.

Elke dag om precies 13:00 uur laat men bij het observatorium in Greenwich een tijdbal vallen. Deze bal bevindt zich op de top van een toren van het observatorium en geldt als een der eerste openbare tijdsaanduidingen. De bal werd in 1833 geplaatst door de astronoom John Pond.

Heel wat bijzondere stempels zijn gebruikt om de serie van vier postzegels, ontworpen door Sedley Page, op de eerste dag van uitgifte te stempelen die zijn geplakt op alle mogelijke eerstedag enveloppen. Ik beperk me tot de envelop van Benham met een afbeelding van het observatorium en een stempel met daarin vijf nullen die de nulmeridiaan weergeeft.

Maar ook aan de tijd werd aandacht geschonken, omdat deze onverbrekelijk verbonden is met het observatorium in Greenwich. Het British Horlogical Institute werd in juni 1858 opgericht door enkele klokkenmakers waaronder Edward Daniel Johnson uit Londen. Het instituut is gevestigd in Upton Hall in Nottinghamshire, vlak bij Newark en het beroemde Sherwood Forest. In het gebouw is een museum gevestigd dat alle aspecten van de tijd laat zien. Een boeiende serie postzegels.

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Historisch • Frankrijk • Groot Brittannië

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(5 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...