• Van Nellefabriek in Rotterdam van architect Leendert van der Vlugt & Johannes Brinkman (1931).
• Sanatorium Zonnestraal voor TBC-patiënten in Hilversum van Jan Duiker & Bernard Bijvoet (1928).
• Kantoorgebouw van Coöperatie De Volharding in Den Haag van Jan Buijs (1928).
• Warenhuis Glaspaleis Schunck in Heerlen van Frits Peutz (1933).
• Woonhuizen aan de Erasmuslaan in Utrecht van Gerrit Rietveld (1931).

Architectuur Nieuwe Bouwen – Uitgiftedatum 17 september 2018

Opbouw en vormgeving

1. Aan de basis van deze architectuurstroming ligt de functie van het gebouw en de behoeften van de gebruikers en bepaald niet zoals eerder de indrukwekkende monumentaliteit.
2. Moderne materialen als beton, glas en staal(constructies) worden toegepast in efficiënte en hygiënische gebouwen met wit gepleisterde gevels en platte daken, waarin lucht en licht zichtbaar zijn (’s nachts met de kunstmatige verlichting).
3. De gebouwen zijn vanuit een laag standpunt gefotografeerd, waardoor vooral de gevels domineren.
4. De functionele plattegronden met vrije, doelmatige ruimtes geven de gebouwen een open, luchtige indruk in tegenstelling tot de traditionele, gesloten bouwblokken.
5. De architecten streven er naar om aan mensen in de gebouwen een gezonde milieu met frisse lucht en (zon)licht te geven.
   
6. Op de overzichtsfoto’s uit de 20e jaren staan dunne, okergele lijnen, die de kenmerkende contouren of lichtlijnen van de architectuur accentueren. Met deze horizontale en verticale lijnen tracht de meerwaarde van de foto’s te verhogen. Bovendien wordt er een dimensie meer aan de afbeeldingen gegeven, waardoor de foto geen gewone ‘huisje-boompje-beestje-plaatje-afbeelding’ blijft.
7. De typografie verwijst met beetje bombastische letters (combinaties van dikke, dunne en dubbele lijnen) naar een letterstijl, die in de jaren twintig populair was. Met deze typografie hebben de postzegels een krachtige uitstraling gekregen.

Architectuurtekeningen

Van ieder gebouw zijn er per postzegel twee afbeeldingen geplaatst. De linkse afbeelding is een zwart-wit overzichtsfoto van ieder gebouw en de rechtse is een getekende afbeelding van een uitsnede van een architectuurtekening van:

• Van Nellefabriek in Rotterdam
• Sanatorium Zonnestraal in Hilversum
• Warenhuis Schunck in Heerlen.

Beide resterende tekeningen geven een afbeelding van de plattegrond van de gebouwen:

• Coöperatie De Volharding in Rotterdam
• Woonhuizen in Utrecht

Van Nellefabriek in Rotterdam van architect Leendert van der Vlugt & Johannes Brinkman (1925 – 1931)

De fabriek bestaat uit een aantal delen verbonden door loopbruggen. Het centraal gelegen gebouw voor de tabaksfabricage telt acht verdiepingen en heeft een lengte van 220 meter. Op het dak hiervan staat een glazen tearoom. Naast de tabaksfabriek liggen de koffiefabriek (vijf lagen) en de theefabriek (drie lagen). Bij de entree staat een kantoorgebouw dat opvalt door zijn gebogen vorm.
In 2014 is de Van Nellefabriek beschermd Werelderfgoed geworden.

Sanatorium Zonnestraal voor TBC-patiënten in Hilversum van Jan Duiker & Bernard Bijvoet (1928)

Dit herstellingsoord voor tuberculosepatiënten bestaat uit een centraal gelegen hoofdgebouw, twee patiëntenpaviljoens, vijf werkplaatsen en een dienstbodehuis. Het hoofdgebouw bestaat uit drie stroken op de begane grond, die door kruisvormige verdiepingen ruimtelijk met elkaar verbonden zijn. Het gebouw bezit een betonnen draagconstructie met ruimtelijke oversteken. De gevels zijn voor een groot deel uitgevoerd in stalen glaspuien. Zonlicht en vrij uitzicht zijn bepalend voor de drie gebouwen voor 128 patiënten geweest.

Deze overstekende ruimtelijke delen die op meerdere plaatsen in het gebouw aanwezig zijn, behoren tot de decoratieve versieringen die nauw samenhangen met de constructie en de functie van het gebouw. Deze uit de bouw voortkomende drie dimensionale decoraties (veelal in gevarieerde uitvoering) zijn ook aanwezig op de resterende vier gebouwen van deze postzegelemissie. Voorheen werd de versiering als een extra toevoeging op een gebouw aangebracht (“geplakt”). Bij deze architectstijl behoren ze tot een organisch deel van het gebouw.

Kantoorgebouw van Coöperatie De Volharding in Den Haag van Jan Buijs (1928)

Het kantoorgebouw bezit een skelet van gewapend beton, waardoor er niet-dragende gevels aangebracht konden worden. De gevel bestaat uit een donker granieten gevelbekleding met in aluminium gevatte glastegels. In de gevel zijn tussen de raampartijen met glas afgedekte reclame-lichtbakken aangebracht, die van teksten met zinken letters en cijfers zijn voorzien. Overdag zijn de teksten door het binnenvallend daglicht in deze glasarchitectuur leesbaar, maar ook ’s avonds bij kunstlicht als silhouetten. Deze reclame o.a. in verticale stand van de liftschacht, het trappenhuis en de top van het gebouw aangebracht, is geheel in overeenstemming met de verticale balk met landsnaam in het centrum van de postzegel.

Warenhuis Glaspaleis Schunck in Heerlen van Frits Peutz (1934 – 1935)

Het modern ogende gebouw bestaande uit glas en beton met twintig paddenstoelvormig dragende kolommen (per etage steeds dunner) functioneerde (aanvankelijk) op de onderste verdieping als markt, die het hele jaar door beschermd werd tegen de invloeden van het weer. Vier verdiepingen waren een deel van het warenhuis, beide bovenste etages waren de woonvertrekken van de familie Schunck, de opdrachtgevers van dit gebouw. De gevel zonder dragende functie bestaat uit diamantglas.

Woonhuizen aan de Erasmuslaan in Utrecht van Gerrit Rietveld (1930 -1931)

Het blok van vier aaneen gesloten woningen, waarvan maar twee zichtbaar zijn, is uit stalen profielen, bakstenen muren en houten vloeren opgetrokken. De wit gepleisterde muren doen de constructie moderner lijken dan dat ze eigenlijk zijn. Lange stroken witte muur en horizontale puien van staal en glas bevinden zich onder het platte dak. In tegenstelling tot het nabij gelegen Rietveld-Schröderhuis hebben de gevels geen kleur gekregen. Balkons en dakterrassen bleken nodig te zijn om de relatief kleine tuinen rondom de huizen. De bovenverdieping aan beide kanten van het huis springt in, waardoor galerijen zijn ontstaan. De horizontale opbouw met dakterrassen doet denken aan een oceaanstomer met hutten, die op loopdekken met stalen relingen uitkomen.

Duplicaten in postzegelonderwerpkeuze!

Bij de onderwerpkeuze dient PostNL na bepaling van postzegelafbeeldingen per postzegel voortaan aanmerkelijk kritischer te zijn. Het is toch van de dwaze dat de Van Nellefabriek tweemaal volgens dezelfde afbeelding op een postzegel terecht is gekomen. Het enige verschil tussen de zomerzegelafbeelding uit 1955 (nvph 655) en die van de nieuwe postzegel is een weergave van het gehele gebouw tegenover een deelafbeelding ervan.

Bij de woonhuizen van Rietveld vermeldt het persbericht: “Hier heb ik met opzet niet voor het overbekende Rietveld-Schröderhuis in Utrecht gekozen, maar voor de minder bekende, maar misschien nog wel fraaiere woonblokken van Rietveld erachter op de Erasmuslaan.” Met andere woorden de kritische gedachtegang van ontwerpster Ariënne Boelens behoedt ons voor een duplicaat postzegelafbeelding. In 1969 verscheen het Rietveld-Schröderhuis al als totaalbeeld op een zomerzegel (nvph 921), in 2007 midden links op MooiNL-Utrecht nvph 2523 en in 2014 op de Werelderfgoed-postzegel (nvph 3213).

Architectuur wederopbouwperiode

Vorig jaar is er ook een architectuur-emissie met daarop tien verschillende markante gebouwen uitgegeven, toen uit de wederopbouwperiode na de Tweede Wereldoorlog. Die postzegelreeks is ook door Ariënne Boelens ontworpen volgens hetzelfde ontwerpprincipe als de nieuwe emissie o.a. ook met gekleurde lijntjes, die de contouren van het gebouw op meerwaardige wijze accentueren (zie postzegelblogartikel Wederopbouw architectuur van 10 september 2017).

Beeld: PostNL, B. Hylkema

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Thematisch • Nederland • Nederland • Architectuur

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(4 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...