De “filatelistenwals”

22 november 2016, 10:06 uur - Jos van den Bosch van Philatelistenvereniging ’t Fakteurke

In 1972 ontdekte Irene Lawford, die voorzitter was van de Vereniging Muziek en Filatelie in een Amerikaanse krant, dat Robert Stolz een’ filatelisten-wals‘ had gecomponeerd. Daarbij was hij ook nog zelf postzegelverzamelaar en filatelist. Zij schreef hem en nodigde hem uit om lid te worden van deze specialistische vereniging. Sindsdien stonden zij in nauw contact met elkaar.

Post Views: 2.011

Hij had vele bewonderaars, fans zouden we tegenwoordig zeggen, in het buitenland. Een fan van hem is in onze regio alom bekend, althans van naam: Schoonbrood. U weet wel: de ‘Splendid Cars’ en het reisbureau. De familie Schoonbrood was niet alleen muziekliefhebber maar ook filatelist. Zij kenden Robert Stolz persoonlijk en hij verbleef vele malen in hun residentie in Valkenburg. Hij werd zelfs ereburger van Valkenburg. René en Eugène Schoonbrood lieten geen gelegenheid ongebruikt om hun klandizie te vertroetelen met filatelistische presentjes, bijvoorbeeld ter gelegenheid van kerst en de jaarwisseling. Toen Robert Stolz op 14 augustus 1980 postuum geëerd werd met een postzegel, haastten zij zich om iedereen in hun klantenkring te voorzien van een ETB uit Berlijn. Daarbij zat een brief waarin hun relatie nauwkeurig werd beschreven en vele anekdotes werden opgediept.

Robert Stolz was het twaalfde kind (van de dertien) van de componist en muziekleraar Jakob Stolz (1832-1919) en de pianiste Ida Bondy (1841-1932). Een van zijn broers, Leopold Stolz (1866-1957), was ook componist en dirigent. Het was al vroeg duidelijk dat Robert musicus zou worden. Zijn eerste openbare recital op de piano gaf hij als zevenjarige. Familievriend Johannes Brahms bevond zich in het publiek. Als elfjarige componeerde hij een pianostukje voor zijn vader. Hij studeerde muziek in Graz, Berlijn en Wenen bij onder anderen Robert Fuchs en Engelbert Humperdinck, en voltooide zijn studies in 1896.

Zijn eerste aanstellingen waren als koorrepetitor en dirigent in Graz, Marburg an der Drau en Salzburg. Daar debuteerde hij in 1903 als componist met de operette Schön Lorchen. Van 1905 tot 1917 leidde hij het Theater an der Wien, waar hij de premières dirigeerde van onder meer Die lustige Witwe (1905) en Der Graf von Luxemburg (1909) van Franz Lehár, Die Dollarprinzessin (1907) van Leo Fall en Der tapfere Soldat (1908) van Oscar Straus.

In de Eerste Wereldoorlog diende hij als kapelmeester van een militaire kapel. Omstreeks 1930 begon hij ook te componeren voor films. Zwei Herzen im Dreivierteltakt was de eerste Duitstalige geluidsfilm. Adieu, mein kleiner Gardeoffizier uit de operette Die lustigen Weiber von Wien (1908) werd vanaf 1930 zeer populair dankzij de ook op Broadway populaire show Im weißen Rößl (The White Horse Inn). Ook zijn titelsong voor de film Ungeküsst soll man nicht schlafen
Het beroemde lied: “Zwei Herzen in Dreivierteltakt” komt ook in de brief van René Schoonbrood ter sprake. Hij vertelt uitvoerig hoe het lied geboren werd, in Berlijn in 1930. De producent Haimann, een Berlijnse koopman wilde per sé de eerste Duitse geluidsfilm maken. Hij wilde een passende en meeslepende wals. Hij vroeg Robert Stolz, die dezelfde avond nog in zijn stamcafé, en schreef op de achterkant van een menukaart met een potloodje de muziek bij de tekst. Het werd een wereldsucces, de film ging op 13 maart 1930 in première in Berlijn en draaide 14 maanden aan een stuk in Amerika. Hij bleef ook in het Berlijnse muziekleven actief. Tijdens de naziperiode reed Stolz vaak op en neer van Berlijn naar Wenen en heeft hij 21 keer Joden en politiek vervolgden in zijn limousine meegesmokkeld naar Oostenrijk. Toen Oostenrijk zich aansloot bij Nazi-Duitsland, vluchtte hij in 1938 naar Parijs.

Hij werd daar als vijand gevangengenomen. Hij werd vrijgekocht en ging naar de Verenigde Staten, waar hij succes had als filmcomponist. Tweemaal werd hij genomineerd voor een Oscar voor filmmuziek, in 1940 voor Spring Parade (in het bijzonder voor Waltzing in the Clouds dat een hit werd voor Deanna Durbin) en in 1941 voor It Happened Tomorrow. De nazi’s probeerden hem terug te laten keren door hem eervolle aanbiedingen te doen, maar toen hij categorisch weigerde, werd hem in 1941 het staatsburgerschap van het Duitse Rijk ontnomen en werden zijn bezittingen geconfisqueerd.

In 1979 stelde Einzi Stolz, de weduwe van Robert Stolz voor, om een jaarlijkse ereprijs beschikbaar te stellen: de ‘Robert Stolz Beker voor Muziek Filatelie’. Deze zou voor de eerste keer beschik-baar gesteld worden bij de 100ste ver-jaardag van de componist. Het was een beker voor het mooiste ontwerp van een postzegel met als onderwerp muziek! Bij de eerste keer dat de beker uitgereikt werd, gaf de P(hilatelic) M(usic) C(ircle) een bijzonder stempel uit, waarop de eerste noten van de ‘Filatelisten-wals’ afgebeeld staan.

Hij bleef tot op zeer hoge leeftijd actief in de muziek en trad vele malen voor de televisie op. Velen van u zullen de uitzendingen die hij maakte samen met de tenor Rudolf Schock en de sopraan Margit Schramm, nog wel herinneren. Ter gelegenheid van zijn 90e verjaardag presenteerde Anneliese Rothenberger in 1970 een groots huldigingsconcert in de Berliner Philharmonie, dat door meer dan 200 televisiezenders over de gehele wereld rechtstreeks werd uitgezonden.