Aan vijf auteurs van de tien boeken is al eens aandacht op onze postzegels gegeven (postzegels 1, 2, 3, 8 & 9). Van één postzegel is de geest van de schrijver inhoudelijk op de postzegel terug te vinden (postzegel 7). Met andere woorden er blijven nog maar vier postzegels over waar de filatelie in ons land voor het eerst mee in aanraking komt.

Voor de aanvang van het ontwerpproces is door ter zake deskundigen er al een groslijst van boeken samengesteld. Aansluitend hierbij eerst even enige aandacht voor het woordje ‘een’ in de aanhef van dit artikel. Ik kan me heel wel voorstellen dat een ander team een geheel andere invalshoek hanteert bij het samenstellen van een ‘boeken-top-tien’. Het woordje ‘een’ in de titelaanhef heeft dus te maken met de subjectieve keuze en benadering: talrijke andere ‘boeken-top-tiens’ zouden ook samengesteld hebben kunnen worden.

Jaar van het Boek – uitgiftedatum 12 september 2016

Boeken-top-tien op tien postzegels

Ontwerper van het vel Jaar van het Boek, Niels Schrader heeft een geheel andere mening over dit boekenoverzicht: “Ik was blij met de selectiecriteria en selectievariatie. Voor mij als ontwerper had dat als voordeel dat ik met sterk verschillende beelden kon gaan werken. Veel boeken die op deze lijst stonden, maar het niet werden, hebben toch een plek gekregen op het velletje. Zij zijn onherkenbaar op de velranden terechtgekomen. Van één boek is slechts de schaduw aanwezig (rechts in het midden)!”

1) H.N. Werkman: Chassidische legende (1942-1943)

De Duitse bezetting maakte dat een kleine groep vrienden in 1941 in Groningen de kleine uitgeverij De Blauwe Schuit, tegen de bedreiging ervan oprichten. Kunstenaar H.N. Werkman verzorgde met sjaboon-drukken (druksels) de illustratie van de publicaties.
De illustraties van Werkman behorende bij de chassidische legende rond rabbijn Ba’al Sjem Tov (Meester van de Goede Naam, verzameld door Martin Buber) behoren bij de volksvertellingen van Oost-Europese ultra-orthodoxe Joden. Het bood de Joden in de 2e Wereldoorlog troost en religieuze inspiratie in hun ellendige omstandigheden.

Op verdenking van clandestiene activiteiten werd Werkman door de Duitsers opgepakt en zonder proces in april 1945 nabij Bakkeveen (zuidoost Friesland) gefusilleerd.

In 1941 werd het gedicht Priere pour nous autres charnels (Gebed voor onze andere wezens van vlees en bloed’) van dichter Charles Péguy geplaatst om gevallenen van de oorlog op 1 mei 1941 te gedenken. Dit Franse gedicht brengt hulde aan gevallenen uit de 1e Wereldoorlog in Frankrijk. Een passend Nederlands gedicht was op dat moment niet voorhanden.
De strekking ervan is dat er geen betere en gelukkigere dood bestaat dan die op het slagveld. Werkman plaatste uit de eerste versregel ‘Heureux ceux qui sont pour la terre charnelle’ enkele woord[gedeelt]en, meer beeldend dan leesbaar als ‘illustratie’ via de sjabloon-techniek boven elkaar van het/de kleurrijke druksel/postzegel (nvph 1631) . Zie voor detailbeschrijving ‘Het unieke van de Werkman-zegel’, Maandblad Filatelie, 1995, blz. 321/22.

2) Jan Wolkers: Turks fruit (1e druk 1969)

Op de postzegel is de voor- en achterkant van het boek Turks Fruit afgebeeld. Op de achterkant staat een oranje sweater met daarop de tekst Missouri University in combinatie met logo.
In de autobiografische roman Turks Fruit wordt de jonge beeldhouwer Erik als lifter aan de snelweg door Olga opgepikt. Zij wordt de grote liefde van Erik. Ze trouwen en beleven een heftig romantische zomer. Door het overlijden van Olga’s vader in het najaar wil Olga niets meer van Erik weten. Ze knoopt een relatie aan met een Amerikaan en gaat in Amerika wonen. De relatie loopt stuk en Olga keert terug naar haar geboorteplaats Alkmaar.
Olga en Erik ontmoeten er elkaar in een warenhuis en halen al koffiedrinkend herinneringen op. Erik merkt al dat er iets aan de hand is met Olga. Ze besluiten naar het strand te gaan, maar Olga wil eerst nog even naar het toilet. Daar zakt ze in elkaar. Ze blijkt een kwaadaardige hersentumor te hebben. Bij de operatie kunnen de artsen niet alles weghalen. Olga leeft nog een korte tijd in het ziekenhuis en overlijdt uiteindelijk met Erik aan haar zijde. Tijdens haar ziekte denkt Olga dat haar tanden loszitten. Turks fruit is dan nog het enige dat ze nog kan eten.
Deze roman is Wolkers meest gelezen en meest vertaalde boek. De roman beleefde tientallen herdrukken en geldt thans als een klassiek meesterwerk. In 1972 werd het boek verfilmd door Paul Verhoeven met Monique van der Ven en Rutger Hauer in de hoofdrollen. Een beeld uit de film staat op de Jaar van de Film-postzegel (nvph 1635).

De zee schuimt is een gelegenheidsgedicht dat Wolkers speciaal voor de emissie Weken van de Kaart 2007 (nvph 2518) geschreven heeft. Hij geeft een dichterlijke ontboezeming over het eerste vrouwelijke naakt uit de Europese schilderkunst De Geboorte van Venus van de Italiaanse schilder Botticelli (1445 – 1511).In het gedicht laat Wolkers zich leiden door (evenals Botticelli) de zee, de lucht en het licht van Texel. *)
Schilder/dichter Wolkers is bijzonder tevreden over de uitbeelding van zijn beeldend en literaire werk door grafisch ontwerper Lex Reitsma op het postzegelvelletje: “Dit is werkelijk wonderschoon. Wat heb je die kleuren mooi bij elkaar gezocht. En wat mooi dat het allemaal doorloopt als een horizon.” In het postzegelblogartikel van 1 december 2007 staat hierover meer achtergrondinfo.
*) De op vrouwelijk schoon, liefde en seks beluste Wolkers: “Al vanaf mijn 13/14-jarige leeftijd heeft de afbeelding van Botticelli mij begeleid bij gebrek aan porno-afbeeldingen in die tijd!”

3) Anne Frank: Het Achterhuis (1947)

Anne Frank werd in 1929 in Frankfurt am Main geboren als tweede dochter van Otto Frank en Edith Frank-Holländer. In 1933 vluchtte de familie naar Nederland. Hun veiligheid eindigde in mei 1945 toen ons land door de Duitsers werd bezet. In juli 1942 dook de familie onder in een pand aan de Prinsengracht 263, het achterhuis. De onderduikperiode verwoordt Anne in het haar dagboek.

Anne schrijft lange brieven aan een denkbeeldige vriendin Kitty. Tijdens de onderduikperiode wordt haar dagboek steeds belangrijker. Daarin kan zij haar hart luchten. Op 16 maart 1944 schrijft ze: “Het fijnste van alles vind ik nog dat ik wat ik denk en voel tenminste nog op kan schrijven, anders zou ik compleet stikken.”

Toen de onderduikers werden weggehaald en afgevoerd naar concentratiekampen, bleven de dagboekpapieren in het achterhuis liggen. Het gehele gezin kwam om behalve Otto. Anne stierf in het voorjaar 1945 in Bergen Belsen.
Bij terugkomst van Otto in Amsterdam kreeg hij de dagboekpapieren van helpster Miep in handen. Op aanraden van vrienden besloot Otto het dagboek te publiceren. Het boek verscheen in 1947 onder de door Anne zelf gekozen titel Het Achterhuis. Na de Nederlandse uitgave verschenen er meer dan vijftig vertalingen. Het boek werd over de gehele wereld gelezen.

De liniatuur links van het familieportretje van Anne Frank (nvph 1199) in rood (verticale kantlijn) en blauw (horizontale schrijflijn) verwijst naar het schoolschrift, waarin Anne haar dagboek schreef.

4) Karel van Mander: Het Schilder-Boeck (1604)

De Zuid-Nederlander Karel van Mander (1584 -1606) beschrijft en inventariseert het leven en werk van een geweldig groot aantal schilders (hij maakt daarbij ook gebruik van Vasari’s eerder beschreven inventarisatie), zowel uit het verleden (Egyptische, Griekse en Romeinse schilders), als uit Van Manders eigen tijd. Vooral de info van zijn tijdgenoten is bijzonder waardevol gebleken.

Uitgebreid staat hij stil bij vroeg Noord-Europese schilders (‘vermaerde Nederlanders ende Hoogduytschen’) vakgenoten als de gebroeders Van Eyck, Albrecht Dürer en Jan van Scorel.
Voorts geeft hij theoretische verhandelingen over het schilderen van menselijke proporties en landschappen, tevens staat hij stil bij het gebruik van kleuren. Hij wil hiermee jeugdige vakgenoten onderrichten in de kunst van het schilderen en het juist handhaven van historische gegevens en symbolen in hun latere werk.

5) Herman Gorter: Mei (1889)

De bijzonder bekende aanvangsregel van het gedicht Mei (Herman Gorter, 1864 – 1927) “Een nieuwe lente en een nieuw geluid” fungeerde eens als reclametekst in de voorjaarsetalage van een modezaak zonder dat de oorsprong ervan voor de winkelier wellicht bekend is geweest.

Het middelste deel van het drie coupletten tellende gedicht Mei bezit aan weerskanten kortere coupletten ook met dichterlijk lyrisch-epische inhoud over de maanden april en juni (als drieluik). Het gehele gedicht telt maar liefst 4381 regels.

1. Het eerste couplet beschrijft de komst van Mei (brengster van het voorjaar), de dochter van zon en maan. Tijdens een nacht aan het strand ziet ze hoe haar zus April wordt begraven. Mei begint haar leven op aarde langs het strand en door de natuur.
2. Vanuit de natuur neemt Mei een vlucht de hoogte in naar de hemel. Al vliegend ziet en hoort ze onderweg de zingende goddelijke figuur Balder, zoon van Wodan. Ze wordt meteen verliefd op hem. Ze ontmoeten elkaar, toch stoot Balder haar snel weer af. Hij kiest voor een eenzaam verblijf op zoek naar het leven van zijn ziel.
3. Mei wordt met haar verdriet opgevangen door de dichter-verteller in een kamer in een oude stad. Mei kan Balder niet vinden. Ze gaat tenslotte de stad uit om te sterven als haar zus April. Ze wordt door de verteller (begeleid door zon, maan en veel figuranten) begraven aan het strand.

Gorter beschrijft het leven van Mei met gevoel (sterk persoonlijke gevoelsbeleving als nieuwe invalshoek), uitgebreid en omslachtig met veel zintuiglijke details. Het gedicht is overladen met beeldspraak en vergelijkingen met talrijke scènes uit de natuur en het 19e eeuwse dagelijkse leven. Met een omhaal van ontzaglijk veel woorden wordt het gedicht nu als langdradig bestempeld.

Deel twee!

Volgende week krijgt u de resterende postzegelafbeeldingen van deze emissie onder ogen met enige achtergrondinformatie. Voorts een beschouwing over de diversiteit van dit postzegelvelletje in combinatie met een thematisch overzicht van boeken op Nederlandse postzegels.

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Thematisch • Nederland • Nederland • Boeken

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(6 stemmen, gemiddeld: 3,67 uit 5)

Laden...