Naast een aantal andere poststukken van Nederland en voormalige koloniën kon ik bovenstaande envelop kopen, ook al was het duidelijk maakwerk, met een complete serie postzegels van het Rode Kruis. De serie van drie stuks was uitgegeven op 10 juni 1915, samen met een bestaande briefkaart die ook van een opdruk was voorzien.

De uitgifte van de serie en de briefkaart werd aangekondigd in een mededeling van de Gouverneur van Nederlandsch Indië op 1 april 1915. Dat ging zo: ‘Bij Gouvernementsbesluit is machtiging verleend tot het doen bedrukken in rood, op de wijze en ten overstaan van de ambtenaren als door de Directeur van Gouvernementsbedrijven aan te geven, met het herkenningsteken van de Vereniging ‘Het Roode Kruis’ en de aanduiding ‘5 cts’ van 100.000 stuks enkele briefkaarten, van 200.000 stuks frankeerzegels van 1 cent, van 200.000 stuks frankeerzegels van 10 cent en van 600.000 stuks frankeerzegels van 10 cent.’
De verdeling van de toeslag op de zegels en de briefkaart was als volgt:
– De helft aan het Centraal Comité in Nederlandsch Indië van de Vereeniging ‘Het Roode Kruis’;
– Een kwart aan het te Batavia gevestigd Centraal Comité tot leniging van de nood in Nederland;
– Een kwart aan de in te stellen Nederlandsch-Indische Commissie tot steun aan Curaçao.
Verder was bepaald dat de serie van 3 postzegels uitsluitend in het binnenlands postverkeer mocht worden gebruikt; de briefkaart ook voor postverkeer naar het buitenland.

De opdruk Rode Kruis werd aangebracht op de briefkaart van 5 cent die in 1913 was uitgegeven. De kaart die hierboven is afgebeeld, werd plaatselijk, dus in het binnenland, gebruikt. Met een aantekening daarop dat de briefkaart voor de verzameling bewaard moest worden…. Hoeveel briefkaarten zijn verkocht is niet bij mij bekend.
Al in augustus 1915 werden vragen gesteld over wat werd bedoeld met ‘binnenlands postverkeer’. Behoorde Nederland zelf ook tot ‘binnenland’? Dit bleek niet zo te zijn, binnenland was echt alleen het grondgebied van toenmalig Nederlandsch Indië. Vandaar dat ik de envelop kocht, want deze was geadresseerd aan een adres in Parijs. Dus in feite was de brief gefrankeerd met voor buitenlandse bestemmingen ongeldige postzegels. De brief werd verzonden op 21 juni 1916, ruim een jaar na uitgiftedatum. En wellicht was de regeling bij de ambtenaar die de zegels stempelde, niet meer bekend. Er was zelfs een regeling in het leven geroepen die op 11 mei 1915 werd gepubliceerd in een interne mededeling: ‘Worden poststukken met bestemming naar het buitenland met deze Rode-Kruis-frankeerzegels gefrankeerd aangetroffen, dan mogen die zegels niet worden afgestempeld. Zij worden alsdan met blauw potlood omlijnd en door naast de zegels het cijfer nul (0) te plaatsen, als ongeldig, aangeduid. De uitwisselingskantoren zorgen voor het afdrukken van de letter T op de betrekkelijke stukken.’

De opdrukvormen waren onzorgvuldig samengesteld en men kan dan ook vele beschadigingen en variëteiten vinden, zoals bovenstaande twee postzegels van 1 cent laten zien.

Dit geldt uiteraard ook voor de opdrukzegel van 5 cent. Verder is bekend, dat de afstand tussen het plusteken en het cijfer 5 normaal 2 mm bedraagt maar in sommige opdrukvormen slechts 1 mm is.

Bij de opdruk op de 10 cent is de afstand tussen het plusteken en het cijfer 5 altijd 1 mm. En zijn veel zegels verkocht? Ik denk dat de opbrengst nogal tegenviel:
5 cent op 1 cent, oplage 200.000, verkocht aantal 80.005, opbrengst toeslag ƒ 4.000,25;
5 cent op 5 cent, oplage 200.000, verkocht aantal 74.646, opbrengst toeslag ƒ 3.732,30;
5 cent op 10 cent, oplage 600.000, verkocht aantal 78.170, opbrengst toeslag ƒ 3.908,50.
Vooral de verkoop van de 10 cent is enorm tegengevallen. Meer dan 500.000 zegels van die waarde moesten vernietigd worden. Een misrekening voor wat betreft de oplage? Dat zo weinig Rode-Kruis-postzegels en briefkaarten werden verkocht bleek uit een krantenbericht in het ‘Bataviaasch Nieuwsblad’ van 19 augustus 1915: ‘De verkoop der z.g. Roode Kruis-postzegels bleef tot dusver ver beneden de verwachtingen. Waar door den verkoop een zoo del doel wordt nagestreefd, aarzelen we niet, de aandacht onzer lezers nogmaals op deze briefkaarten en frankeerzegels te vestigen. Ze zijn verkrijgbaar ten postkantore’. Het heeft niet veel geholpen.

Gerelateerde postzegels

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Historisch • Nederland • Nederlands Indië

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(4 stemmen, gemiddeld: 4,75 uit 5)

Laden...