Tijdens de bezetting werden vele soorten reclamevlaggen gebruikt. Zo vond ik een luchtpostenvelop met een afdruk van de stempelvlag: ´Gaf U reeds aan de Winterhulp in Nederland?´ Een stempelvlag gebruikt in een stempelmachine in Den Haag.

De luchtpostbrief was gestempeld op 25 maart 1941. Als frankeerzegels waren twee exemplaren van de ´traliezegels´ geplakt van 22½ cent, een frankering die men ook niet dagelijks tegenkomt.

Links op de brief was door de afzender geschreven: per clipper. De brief had een bestemming in de Verenigde Staten, Washington. Door de oorlog waren tussen Duitsland en de bezette gebieden geen rechtstreekse postverbindingen met de Verenigde Staten. Daarom was een regeling in het leven geroepen om postzendingen naar dat land via Portugal te laten vervoeren. De Duitse postdienst had daartoe een luchtverbinding met Lissabon met vliegtuigen van het type Ju 90. Een dergelijk vliegtuig is afgebeeld op een postzegel van het Grossdeutsches Reich uit 1944. Ook al is het model ´gestroomlijnd´ weergegeven zoals de foto laat zien.

Ook andere aanduidingen, zoals ´Transatlantik Luchtpost´ of ´by transatlantic clipper´ en ´par Lisbon´ of ´via Lissabon´ komen voor.

Waarom via Lissabon? Portugal was niet bezet door de Duitse troepen en bleef neutraal. Daardoor konden zowel de Duitse Lufthansa als de Amerikaanse Pan American World Airways gebruik maken van de faciliteiten in Lissabon om vliegtuigen te laten landen. De Lufthansa maakte gebruik van de gloednieuwe luchthaven Portela. De Pan Am gebruikte echter watervliegtuigen en daarom werd gelijkertijd een nieuwe luchthaven geopend, ongeveer drie kilometer van het andere vliegveld vandaan voor watervliegtuigen. Deze luchthaven, met de naam Cabo Ruivo, lag aan de rivier de Taag. Een speciale weg, de Avenida Entre-os-Aeroportos (thans de Avenida de Berlim) werd aangelegd tussen de twee vliegvelden.

De Amerikaanse luchtvaartmaatschappij gebruikte vliegtuigen van het type Boeing 314. Dit watervliegtuig was speciaal ontworpen om de trans-Atlantische vluchten te kunnen maken. In totaal beschikte de maatschappij over 12 vliegtuigen van dit type. Ze werden ´clippers´ genoemd, met namen als de ´California Clipper´, ´American Clipper´, ´Anzac Clipper´, ´Dixie Clipper´ en de ´Yankee Clipper´ die op 22 februari 1943 in Lissabon is verongelukt na de 241ste trans-Atlantische vlucht.

Maar hoe was de verzendingsweg van de brief van Den Haag naar Lissabon? Vele luchtpostbrieven met bestemming de Verenigde Staten hadden geen kenmerken. Wel algemeen was, dat de brieven altijd door de Censuurdienst werden geopend voor controle van de inhoud. Ook de brief die ik in de verzameling heb opgenomen heeft zo´n strook. Deze strook was op de achterzijde aangebracht en geplakt over een Duitse stempelafdruk.

De enige letters die zichtbaar waren: KÖLN-DEU. De luchtpostbrief was dus van Den Haag naar Keulen vervoerd en daar van een stempelafdruk voorzien. Met een speciale techniek kon ik de rest van de tekst in het stempel ook lezen: KÖLN-DEUTZ. Deutz was vroeger een zelfstandige stad aan de andere kant van de Rijn, tegenover Keulen. Maar wel aan de kant waar zich het nabijgelegen vliegveld bevond. En daarmee was de postroute duidelijk: gepost in Den Haag op 25 maart 1941, gestempeld in Deutz op 27 maart 1941 en via Lissabon (geen doorvoerdatum bekend) naar Washington (geen aankomstdatum bekend) vervoerd.
Waarom de weinige andere luchtpostenveloppen die ik heb gezien géén afdruk hadden van het stempel KÖLN-DEUTZ is mij niet duidelijk. Of moest deze belangrijke luchthaven voor het postvervoer ´onbekend´ blijven vanwege de oorlogsomstandigheden? Was daarom de censuurstrook over de afdruk geplakt? Wie het weet mag het zeggen!

In elk geval geven stempelafdrukken mij veel verzamelplezier, ook uit donkere tijden.

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Historisch • Nederland • Duitsland • Nederland • Portugal • Verenigde staten • Tweede wereldoorlog

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(4 stemmen, gemiddeld: 3,75 uit 5)

Laden...