Er is eigenlijk geen krijgsgevangenenpost uit de Sovjet-Unie tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar na de oorlog kon er wel post verzonden worden.
Ook vanuit de in Litouwen gelegen kampen werd post verzonden, waarvan we hier een voorbeeld zien (afb.1).

Krijgsgevangenkampen in Litouwen

Gebaseerd op gegevens van Kurt Böhme, geeft het artikel van Peter Michalove de nummers van vijf kampcomplexen in Litouwen:
57 Klaipėda, 184 Šilutė
195 Vilnius, 294 Šiauliai
296 Kaunas
Verder twee werk-bataillions (na de slash het nummer van het bataljon):
296/396 Kaunas
445/377 Šilutė, dat verbonden was aan kamp Georgenburg (445, in Kaliningrad).
Tot slot nog twee POW-hospitaals: 1245 Kaunas 2652 Šilutė

Afb. 1 Kaart uit Lager 7296 naar Göttingen, verzonden 26 augustus 1947. Het machinestempel is van Moskou: de ging blijkbaar via Moskou naar –in de adressering opgenomen- de Britse bezettingszone.

Op de kaart hierboven zien we het nummer 7296, de nieuwe aanduiding van het complex 296, bij Kaunas. De meeste complexen werden aanvankelijk aangeduid met drie cijfers, maar in het voorjaar 1947 gingen de krijgsgevangenenkampen ressorteren onder het Ministerie van Binnenlandse Zaken (MVD). Tegelijkertijd werden de bestaande nummers van kampen voorafgegaan door een 7. Het nummer na de slash geeft een bepaald kamp aan binnen het complex.

Ook op internet – het Kriegsgefangenen Research Forum- zijn nummers van de Lager (Kampen) te vinden en ook hier wordt 7296 genoemd als een Lager in Kaunas.
Verder wordt op dit internetforum andere kampen genoemd in het Baltische Gebied en Oost-Pruisen: Achtme 7135 Tallinn 7286, 6483 Walk 7287 Kochtia-Jarvi 7289 Kivioili 279, 1011 Narwa 7393 Ogre 7291, 2040 Dünaburg 7292, 5859 Libau 7349 Riga LR.., 277, 317, 350, 79.., 3338, 4379, 6317 Mitau 266, 79.. Memel 7057 Heydekrug 7184, 2652, 6377 Wilna 7195 Schaulen 7294 Kaunas 7296, 1245, 6396 Georgenburg 7445, 1894 Preussische-Eylau 7533 Insterburg 6357, 6493 Königsberg 6362, 6380, 6382, 6469 Birkenfeld 6386 Tilsit 6391

In totaal waren er in het Baltische gebied en Oost-Pruisen 14-16 kampcomplexen, met in totaal 150-160 afzonderlijke krijgsgevangenenkampen., 8 krijgsgevangenenhospitalen en 12 Arbeids-bataljons. Naar schatting stierven in deze kampen 40.000- 45.000 gevangenen. Eind 1944 worden de eerste kampen in Estland en Letland ingericht. Met de capitulatie van de ‘Kurland-armee’ worden veel meer kampen ingericht in het Baltische gebied om alle krijgsgevangenen te kunnen opsluiten. Ook waren in dit gebied veel oorlogsschade en de gevangenen konden ingezet worden voor het opruimen en opbouwen.

De tekst vertaald door Gijs Hamoen

Met deze kaart is ook de tekst bewaard, wat lastig leesbaar, ontcijferd en vertaald door Gijs Hamoen (afb. 2).

Duitse tekst:

L.D.Ich habe lange nichts mehr von Dir gehört oder gelesen. Hoffentlich gehts Euch allen leidlich! Sicherlich hast Du jetzt im Garten viel Arbeit. Ich würde gerne helfen. Aber es geht nicht. Ich hoffe, dasz ich etwa nach 1 Jahr mich mit Gedanken an die Heimat befassen kann. Das ist allerdings meine ganz persönliche Meinung. Im Augenblick träume ich nur, leider sehr viel, von zu Hause und Euch allen. Das Erwachen in der üblichen Situation ist dann leider sehr ernüchterend. Ist Prof. Kal noch in G ? Ist damals eigentlich meine Sprungdeckeluhr als Nachlaszgepäck zu Hause angekommen? Wenn nicht, dann ist auch sie flöten gegangen. Die Z. f. G. u. die Monasthefte Erscheinen wohl nicht mehr? P. soll sich bitte mahl erkundigen, ob in dieser Richting etwas Ähnliches vorhanden ist. Ich befürchte spater eine gr. Materiallücke! Ich ware sehr froh wenn ich einmal in diese Richtung etwas vorfinden würde. Bitte antwort da rauf! Ist Schreibmaschine vorhanden? Leider sind die Allgemeinen Nachrichten aus Dld nicht sehr erfreulich. Hoffentlich wird die Deutsche Einheitsfrage bald positiv gelöst.

Afb.2

Am Sonntag sah ich eine sehr gute Aufführung des Golgolschen Revisors! Das Wetter hier begint schon herbstlich zu weerden. So sehr ich diese Jahreszeit auch liebe, so ist sie doch in der Göttinger Umgebung reizvoller. Bis wir uns wiedersehen sollen, ja wohl keine 500 Tage mehr ins Land ziehen. Viele Grüsze an Pa, Onkel und alle Bekannten und Verwandten. Deine F. R. 26 VIII 1947. Bitte keine Briefe.

Vertaling:

B(este) D(orothea). Ik heb al lang niets meer van je gehoord of gelezen. Hopelijk gaat het jullie allemaal dragelijk. Je hebt zeker nu in de tuin veel werk. Ik zou graag helpen. Maar het gaat niet. Ik hoop, dat ik ongeveer na 1 jaar mij met gedachten aan thuis kan bezighouden. Het is natuurlijk mijn heel persoonlijke opvatting. Op het ogenblik droom ik alleen, helaas heel vaak, van thuis en jullie allemaal. Het ontwaken in de gebruikelijke situatie is dan helaas zeer ontnuchterend. Is Prof. Kal nog in G(öttingen)? Is indertijd eigenlijk mijn savonethorloge als pakketje onder rembours thuis aangekomen? Zo niet, dan is ook die pleite. De krant voor krijgsgevangenen en de Maandbladen verschijnen zeker niet meer?
P. moet er maar eens navraag naar doen, of er op dit gebied misschien iets soortgelijks te vinden is. Ik ben bang later een groot hiaat aan feitenkennis te hebben. Ik zou heel blij zijn als ik een keer op dit gebied iets zou tegenkomen. Geef a.u.b. antwoord! Is een schrijfmachine aanwezig?
Helaas zijn de algemene berichten uit Duitsland niet erg opwekkend. Hopelijk wordt de vraag naar de Duitse eenheid spoedige positief opgelost. Zondag zag ik een zeer goede uitvoering van de Revisor van Gogol. Het weer begint al herfstachtig te worden. Hoe zeer ik dit jaargetijde ook liefheb, ik vind die in de omgeving van Göttingen toch aantrekkelijker.
Tot we elkaar weer zullen zien, zullen toch wel geen 500 dagen meer voorbijgaan. Veel groeten aan Pa, oom en alle bekenden en verwanten. Je F(riedrich) R(aeder). 26. VIII 1947, A.u.b. geen brieven.

Opmerkingen van de vertaler:

Opm. 1.Savonethorloge: horloge met een ronddeksel, dat openspringt. Opm. 2: Dorothea is waarschijnlijk zijn zuster. Als het zijn moeder betrof, waarom dan ook niet aan vader én moeder gericht, nu wordt alleen vader de groeten gedaan. Opm.3: ik vind het een nuchter en toch ontroerend menselijk document! Ook uit het kamp bij Kaunas kwamen velen nooit naar huis: op het kerkhof bij kamp 7296 liggen ca. 3000 krijgsgevangenen begraven. De meeste krijgsgevangenen zijn eind jaren veertig gerepatrieerd. In 1949 zijn ongeveer 50.00 krijgsgevangenen veroordeeld wegens oorlogsmisdaden en kregen de status van gewone gevangenen. Ze werden overgebracht naar strafkampen. Begin jaren vijftig werden de meeste gevangen Duitsers vrijgelaten. Volgens de autoriteiten in de Sovjet-Unie bleven alleen de 25.000 veroordeelden. Deze gevangenen mochten tot eind 1950 ook niet met hun verwanten corresponderen De meeste gevangen zijn in januari 1956 –na een bezoek van Bondskanselier Adenauer in 1955- vrijgelaten.

Het briefkaartformulier

Aan dit soort kaarten zat ook een antwoordkaart. Het is nog vaag te zien aan de hier getoonde kaart, dat het antwoordformulier eraf is gescheurd. Antwoordformulieren, post naar de krijgsgevangene dus, uiterst zeldzaam. Bij hun vrijlating mochten de gevangenen geen papieren mee naar huis nemen.

Censuur

Op de kaart is ook een censuurstempel te herkennen:

In het stempel zou –nog vaag te zien moeten staan: ПРОСМОТРЕНО
ВОЕННОЙ ЦЕНЗУРОЙ, ‘Nagekeken door de militaire censor’.
Het nummer 337 is van de censor in Kaunas.
Peter Michalove laat een kaart uit Šilutė zien met censornummer 332.
Censuurstempels met deze vorm zijn alleen te vinden op dit soort post.

Literatuur
Michalove, Peter A.
Soviet P.O.W. camps in Lithuania
1945-1949 / Peter A. Michalove. – In:
LPS Journal 1991 ; 211 (nr. 2). – p.24-29
Lager
Lager in Russland op het ‘Kriegsgefangenen
Research Forum’ op internet: www.gasthof-thoerner.de

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Historisch • Litouwen • Sovjet Unie • Tweede wereldoorlog

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(6 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...