Het door Julius Vermeulen geschreven voorwoord van de brochure Wat is de toekomst van de postzegel luidt: “Decennia lang hebben ontwerpers, kunstenaars, fotografen en illustratoren een bijzondere bijdrage geleverd aan de vormgeving (totstandkoming) van de Nederlandse postzegel. Door de actualiteit van e-mail, sms en andere digitale media staat het schrijven (fysiek op papier) en dus het postzegelgebruik onder grote druk. Wat is de betekenis van de postzegel in deze tijd . . . kan de postzegel als (cultureel) medium een functie blijven vervullen?” Vouwblad 11 (uitgegeven in september 2012) tracht daarop middels uitlatingen van verschillende ontwerpers een antwoord te geven.

“De toekomst van de postzegel ligt in het verleden. Zo blijft ze eeuwig van betekenis” luidt de pregnante constatering van Irma Boom. De tekst op de door Boom ontworpen vlinderpostzegel luidt: “26 soorten Nederlandse dagvlinders. Bedreigd en kwetsbaar!”.
Met andere woorden het einde van het functioneel bestaansrecht van de postzegel als frankeermiddel komt steeds meer in zicht! Als het aan PostNL ligt, blijft de postzegel als verzamelobject nog decennia lang bestaan.

Een inventariserende bloemlezing

• “Er is een tijd geweest dat een postzegel relevant was als functioneel waardepapier. Later kwam ze letterlijk steeds vaker ‘in beeld’ om er iets leuks mee te doen.” (Jeroen van Erp).
• “Een postzegel is een zorgvuldig met passie gemaakt miniatuur kunstwerkje, dat verrast, intrigeert en emotie teweegbrengt. De uitdaging is groot, denken in klein formaat.” (Smel, Carlo Elias/Edgar Smaling).

Ontwerper onbekend, 1980, 84 x 59,4 cm.
Studio Dumbar (Henri Ritzen, foto Lex van Pieterson, 1990, 84 x 59,3 cm.

• Met de 75e zomerzegel-emissie is in 2010 de uitgifte van de zomerzegels beëindigd. Reden? Te geringe oplagen. Inkomsten daarvan waren voor PostNL te gering. Kinderzegels zullen daarentegen niet verdwijnen. Scholenacties hebben voortdurend hoge oplagen. Oorzaak? Voor de huidige kinderzegel-kopers spelen jeugdherinneringen nog steeds een grote, verheerlijkende rol: ze kennen uit eigen ervaring het ‘geluk’ een bestelling binnen te krijgen. Dat gelukzalige gevoel van toen wil de koper de scholier-van-nu niet onthouden. M.a.w. er wordt een bestelling geplaatst (zie ook postzegelblog-artikel 27 september 2015).
  Toch doemen er donkere wolken op voor de scholenactie! De terugloop van het aantal leerlingen dat met scholenfusies gepaard gaat (speelt zich vooral op het platteland af), zet door. Met andere woorden het aantal aan de scholenactie deelnemende scholen neemt gestaag af.
• In 1990 vervoerde PTT nog 17 miljoen poststukken per dag. Deze ‘goede zaak’ is inmiddels in 2016 gereduceerd tot ??? per dag.

• “Iedere postzegel vertelt een fantastisch verhaal op een ruimte van 816 mm2 als kleinste boek ter wereld. ’t Is een gevisualiseerde mini-tentoonstelling.” (André Tot).
• “Postzegels zijn altijd een afspiegeling van hun tijd. Iedere ontwerper is zo een kind van zijn of haar tijd. Zolang er nog postzegels worden gedrukt, zullen ze de tijd een spiegel voorhouden.” (Wim Crouwel).
• “De postzegel is de kleinste cultuurdrager van een maatschappelijk bijzonder mooi vormgegeven boodschap.” (René Put).
• “Het heeft geen zin om krampachtig vast te houden aan de postzegel als mini-object.” (Erik Kessels/Kessels Kramer).
• “De evolutie van het gebruiksartikel met een boodschap heeft zich geruisloos voltrokken.” (Robin Uleman).
• “In onze wereld van digitale communicatie en digitale producten is het gebruik van de oorspronkelijke frankering in de vorm van postzegels achterhaald.” (Karel Martens).
• “Net zoals krant en boek staat ook de postzegel als drager van ‘communicatie’ steeds meer onder druk.” (Ron van Roon).

Leendert van Pelt, 1966, 84 x 59,1 cm.
Herman Berserik, 1955, 83,3 x60,8 cm.

• In de loop van enkele decennia zijn de rollen van postbezorger en die van de verzamelaar totaal omgedraaid. Voor de verzamelaar geldt nu de vraag: “Waar kan ik in het PostNL-doolhof buiten de Collect Club nog andere (plaatselijke) verkooppunten van bijzondere postzegels vinden?
• In 1953 werd het aantal buslichtingen in een groeimarkt van de post verhoogd! U en ik (de kleine particuliere privé-gebruiker) deponeren op dit moment alleen nog alleen maar een poststuk met daarop een postzegel in een brievenbus. Het bedrijfsleven daarentegen (ruim 90 procent van het totale postvervoer) geeft haar correspondentie (frankeermachine-post) zonder postzegel af op PostNL-postverzamelpunten.

• “Nu het doel lijkt te verdwijnen (betaalbewijs voor berichtentransport) zal de postzegel ook verdwijnen. De postzegel kan bijna met pensioen. Het is niet anders.” (Hans Wolbeers/Lava).
• “Postzegels ontwerpen is wellicht de moeilijkste opdracht voor ontwerpers.” (Hans Wolbers/Lava).
• “Een goede postzegel is voor een ontwerper een proeve van bekwaamheid. Het vraagt om zelfbeperking, visie en vakmanschap.” (Harmen Liemburg).
• “Postzegelontwerpen is nog steeds de meest gecondenseerde vorm voor het platte vlak.” (Robin Uleman).
• “Een postzegel geeft in combinatie met het handschrift karakter mee aan een brief.” (Daniel Maarleveld).
• “De filatelist behoort voor de postzegel tot het bijzonder aandachtige publiek: hij bekijkt alles met een vergrootglas.” (Robin Uleman).
• “De postzegel blijft inhoudelijk maatschappelijk betrokken.” (Sonja Haller/Pascal Brun).

• “Naar aanleiding van de postzegels met bedreigde dieren (nvph 1338/39) zou wellicht ook een postzegel voor de bedreigde postzegel ontworpen kunnen worden. ‘k Ben benieuwd hoe die er uit zal zien.” (Robin Uleman).
• “Inmiddels verandert onze papieren wereld langzaam aan in bits en bytes.” (Joseph Plateau).

Hans Peter Doebele, 1956, 84,1 x 59,2 cm.
Kees van Roemburg,1953, 83,3 x 58,6 cm.

• Alleen u en ik, dus de gewone individuele kaart- en briefschrijver, deponeert zijn/haar post met daarop een frankeerpostzegel nog in de brievenbus. Ruim 90 procent van de poststroom is van het zakelijke bedrijfsleven, dat de frankeermachinepost zonder postzegel afgeeft op een PostNL-verzamelpunt.
• In 1953 tijdens de post-groeimarkt is het aantal buslichtingen per dag uitgebreid. Op dit moment met een afnemende poststroom neemt het aantal buslichtingen in het weekend af. Bovendien loopt de inhoud van iedere brievenbus voortdurend achteruit.

• “Bestellen van bijzondere emissies bij de Collect Club: in de regel zullen deze postzegels wel de binnenkant van een envelop zien, maar sieren ze zelden nog de buitenkant. De gebruikswaarde van de postzegel is grotendeels vervlogen.” (Robin Uleman).

Vóórbeschouwing over de EX-POSTZEGEL

Inmiddels is het nu precies vier jaar geleden dat Vermeulen de vraag over de toekomst van de postzegel een aantal ontwerpers heeft voorgelegd. In de afgelopen periode heeft zich in het functioneel gebruik van de postzegel wel het een en ander voltrokken o.a. als :

1. minimalisering van het aantal brievenbussen,
2. vermindering van het aantal dagen postbezorging,
3. krimpende postmarkt,
4. aanhoudende porto verhogingen *).

Met andere woorden het functioneel gebruik van de (bijzondere) postzegel komt steeds meer onder druk te staan. Door bestelling van (bijzondere)postzegels bij de Collect Club plaatst de postzegel zich (‘via de-ver-van-mijn-bed-show’) op dit moment al als een volwaardig PostNL-product zich geheel buiten de samenleving en het leven. Nog even en er kan gesproken worden over de toekomst van de postzegel, die in het verleden ligt!

Een alternatieve ‘redder-van-de-postzegel’ zou wel eens de Persoonlijke Postzegel **) kunnen zijn en/of worden. Deze ‘oneigenlijke postzegel’, waar geringe ontwerp- en drukkosten aan zijn verbonden, wordt op initiatief van een persoon, bedrijf, club en/of instantie (om een hun aansprekend onderwerp) bij PostNL gedeponeerd/aangevraagd. Van dit voor PostNL winstgevende ‘postzegel-product’ circuleren elk jaar weer een geweldig groot aantal nieuwe voorbeelden op postzegelruilbeurzen. Het past uitstekend bij de steeds meer toenemende groei van het individualisme in onze samenleving: je individueel m.b.v. een postzegel onderscheiden van de rest.

*)
portoverhogingen:
1 augustus 2013 verhoogd naar 60 cent.
1 januari 2014 verhoogd met 4 cent naar 64 cent.
1 januari 2015 verhoogd met 5 cent naar 69 cent.
1 januari 2016 verhoogd met 4 cent naar 73 cent.
1 januari 2017 een verhoging van 8 % = 0,0584, afgerond op 6 cent = 79 cent. Extra toevoeging: mogelijk mag PostNL bovenop het genoemde percentage nog een prijsverhoging doorvoeren. Een tarief van 80 cent voor een gewone brief of kaart is dus ook heel wel mogelijk per 1 januari 2017.
De toezichthouder Autoriteit Consument & Markt (ACM) houdt er rekening mee dat er steeds minder brieven te bezorgen zijn. Verzenden van kaart of brief wordt door de constante portoverhogingen steeds meer impopulair!

**)
De voorganger van de Persoonlijke Postzegel (PP) is de Nationale Postzegel (NP, overigens geen gebruikelijke benaming), die landelijk overal nationaal te koop is. De PP daarentegen is plaatselijk bekend en regionaal te koop (in tegenstelling tot de PP’s uit het PostNL-tijdschrift Collect, afdeling persoonlijke producten).

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Nederland • Nederland

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(8 stemmen, gemiddeld: 3,25 uit 5)

Laden...