Vel Jaar van het Boek

6) H. de Roos: De schippers van de Kameleon (1949)

De jeugdboekenschrijver Hotze de Roos (1909 – 1991) is in Langezwaag (Langsweagen, oostelijk van Heerenveen) geboren. In zijn jeugdjaren speelde hij met zijn broer (kattenkwaad uithalend in het dorp) in de natuur (veel sloten, boomsingels en moerassige weilanden).

De werkloze jonge timmerman De Roos schreef (via een werkgelegenheidsproject van de bouw van de eerste volkshogeschool Allardsoog in Bakkeveen) in de crisisperiode korte stukjes in een voor en door werklozen gemaakte krant.

Het talent schrijft in zijn vrije tijd in 1948 een jeugdboek De schippers van de Kameleon. Dit boek is de start geworden van de meest populaire jeugdboekenserie Kameleon van 60 stuks in ons land. De 12-jarige tweeling Sietse en Hielke Klinkhamer van de dorpssmid beleven met hun lompe boot-met-automotor De Kameleon (bont geschilderde boot, waarvan de kleuren op afstand wisselen) talrijke voor ieder herkenbare avonturen. De spanningsvolle belevenissen spraken/spreken ieder kind aan: je zou ze persoonlijk zelf meegemaakt kunnen hebben.

Op initiatief van de leerlingen van de basisschool ‘It Kampke’ uit Terherne (Terhorne) werd De Roos een zilverkleurige pen met inscriptie aangeboden tijdens de kinderboekenweek 1980, omdat zij de Kameleon-boeken het mooist vonden.

Tijdens deze bijeenkomst laat de schrijver Hotze de Roos zich ontvallen dat het dorp Terherne aan het Sneekermeer met de naaste omgeving hem sterk doet denken aan de gefingeerde plaats Lenten uit zijn boeken. Vanaf 1997 staat Terherne als attractiepark nationaal bekend als Kameleon-dorp.

• Aan de relatie tussen de kinderpostzegels 1980 en Kameleondorp Terherne is tot nu toe weinig of geen aandacht besteed. Op redelijk kort termijn besteed ik meer en uitgebreid aandacht aan deze relatie.
• Deze De Roos-postzegel is tegelijk een herdenkingspostzegel: 25 jaar geleden is Hotze de Roos in Krommenie overleden.
• De urn van Hotze de Roos bevindt zich in het Kameleondorp Terherne (het dorp ligt ten oosten van Sneek aan het Sneekermeer).

7) Jac. P. Thijsse: Zomer (1907)

Her Verkade verzamelalbum Zomer, geschreven door Jac. P. Thijsse, beschrijft de natuur in de zomer: 144 botanische ingeplakte kleurige plaatjes geven natuurafbeeldingen van vogels, vlinders, insecten en planten met bloemen. Deze illustraties werden van gedetailleerde informatie voorzien in combinatie met beschrijvingen van het landschap, historische gebouwen met de nodige wetenswaardigheden.

In de periode 1903 – 1940 zijn 35 Verkade-albums uitgegeven (19 daarvan geschreven door Thijsse), waarin plaatjes geplakt konden worden, die verpakt waren in producten van de Zaanse brood-, koek- en beschuitfabriek Verkade. Voor de vele plaatjes dienden afdrukken van aquarellen van Cornelis & Henricus Ro, Jan Voerman jr., Wenckebach en Van Oort.
Door de Verkade-albums kwamen brede lagen van de bevolking in aanraking met de natuur in letterlijke en figuurlijke zin. Reden? Thijsse wist zo aanstekelijk en uitnodigend te schrijven dat de lezers er zelfs op uittrokken om het natuurschoon zelf te ontdekken. De oplage van sommige albums bestonden uit meer dan 100.000 exemplaren.

De overzichtelijk systematische indeling en opbouw van Thijsse in het Verkade-album Naardermeer is terug te vinden in het postzegelvel Natuurmonumenten Flora & Fauna van het Naardermeer (nvph 2389/98) middels de beschrijving van vijf biotopen. Met andere woorden de geest van Thijsse is al eerder op de Nederlandse postzegel terechtgekomen (zie blogartikel van 12 april 2015).

8) Spinoza: Opera Posthuma (Ethica, 1677)

Filosoof Baruch de Spinoza (1632 – 1677), na de doop Benedictus de Spinoza genaamd, werd in Amsterdam geboren. Hij stamt uit een Portugees-Joodse familie. Na zijn opleiding in de Talmud-Thora School werd Spinoza bekend met de nieuwere natuurwetenschappen en wijsbegeerte. Door deze studies vervreemdde hij zich van het Joodse geloof, wat tot zijn uitstoting uit het Joodse gemeente en tenslotte tot verbanning uit Amsterdam leidde.

Na de dood van Spinoza hebben vrienden het werk Opera Posthuma uitgegeven (postuum uitgegeven), waar Ethica een onderdeel van is. De natuur (‘al wat is’) is symbool van de goddelijke waarheid. De natuur en het goddelijke bestaan niet naast elkaar. Het één omvat de ander en andersom. Beide zijn oneindig en eeuwig. Gevolg? Meer werkelijkheid zal in de (Nederlandse) literatuur toegelaten moeten worden. Spinoza’s visie heeft voor de filosofie in het algemeen ook gevolgen.

9) Max Euwe / Albert Loon: Oom Jan leert zijn neefje schaken

Op een speelse, eenvoudige en toegankelijke wijze brengen de auteurs Max Euwe (1901 – 1981) en Albert Loon de geheimen en grondbeginselen van het schaakspel stapsgewijs in 19 hoofdstukken onder de aandacht van vooral jongere aspirant-schakers. Dit aantrekkelijke instructieboek is in 1935 verschenen. Bij iedere herdruk (25e druk is gepasseerd) wordt de tekst steeds bijgesteld en aangepast.

Het 64 vlakken tellende veld van een schaakbord is van één van de afbeeldingen van de kinderpostzegels 1973 (nvph 1038), die in het teken van de tafelspelen staan.

Op de 18e IBM Schaaktoernooi-postzegel is een deel van een schaakbord afgebeeld. De diagonale en verticale lijnen geven een schematische voorstelling van de bewegingen, die de verschillende schaakstukken maken. Van linksboven naar rechtsboven zijn dat toren, paard, loper, dame en koning. De verticale en diagonale lijnen bepalen ook het lijnkarakter van de land- en waardeaanduiding op de postzegel. Een duidelijk contrast daartoe vormen de fotografische weergegeven, aan het ‘levend schaak’ ontleende figuren, namelijk paard en dame. Linksboven staat als tekst de openingszet e2 – e4 genoteerd, die onder schakers ook als een soort groet wordt gebruikt. Het boven aan de postzegel zichtbare menselijke hoofd is in een denkhouding afgebeeld. Het wordt geflankeerd door gestileerde handen die ‘aan zet’ zijn.

De 26e partij met de tweekamp tussen Max Euwe en Aleksandr Aljechin (nvph 1969) om de wereldtitel schaken werd op 3 december 1935 gespeeld. Deze tweekamp staat bekend onder de naam Parel van Zandvoort. De partij wordt algemeen beschouwd als de mooiste partij uit een tweekamp. Uniek aan de partij is dat Euwe van de 47 zetten er 19 deed met hetzelfde paard. Door de winst in deze partij kwam Euwe op een 14 – 12 voorsprong, die beslissend bleek te zijn: de tweekamp eindigde na 30 partijen in 15,5 – 14,5.
Op de andere Max Euwe-postzegel (nvph 1969) staat de wereldkampioen in denkhouding naast schaakstukken.

10) Jacob van Maerlant: De naturen bloeme (ca 1266)

Omstreeks 1270 schreef de Vlaming Jacob van Maerlant (1235 – 1300) Der naturen bloeme (in 13 boeken of hoofdstukken, ruim 16.500 versregels met 460 miniaturen), dat omschreven kan worden als ‘Het mooiste uit de natuur’. Van Maerlant schrijft in zijn natuurencyclopedie over de mens, levende natuur (o.a. dieren, vogels, vissen, insecten & bomen) en over dode natuur (edelstenen & metalen). De schrijver maakte daarbij dankbaar gebruik van wetenswaardigheden uit gezaghebbende wetenschappelijke werken o.a. uit ‘De naturen rerum’ (Over de aard der dingen) van de filosoof Thomas van Cantimpré (ca 1230/35 – ca 1291).
Over de mens (de bekroning van de natuur) schrijft hij wonderbaarlijke en ongelooflijke informatie. Er bestaan mensen op aarde (in het verre onbekende Oosten, aan de rand van het aardse paradijs waar Adam en Eva gewoond hebben), die ouders op hoge leeftijd doden en vervolgens opeten: “Dat is daar een goede gewoonte. Als je dat nalaat, doe je het fout!”

Er bestaan volkeren met maar één voet, die ze omhoogsteken om zich tegen het zonlicht te beschermen, maar er zijn ook volkeren die geen hoofd hebben, maar ogen in hun schouders. Ook dist hij op dat er reuzen en dwergen bestaan en mensen die rauwe vis eten en zeewater drinken. Toch golden al deze fantastische beschrijvingen over de mens (hominus monstruosi) in de 13e eeuw als serieuze wetenschap.

Diversiteit in het landschap van boeken (bookscape)

1. Boeken zijn in verschillende perioden uitgegeven.B
2. Boeken beslaan verschillende genres: dagboek, jeugdboek, leerboek, plaatjesboek, poëzie en proza.
3. Boeken zijn vanuit verschillende invalshoeken afgebeeld: opengeslagen, voor- of achterkant, rug van het boek & rechtop staand.
4. Boeken werpen schaduwen van rechtsboven naar linksonder lopend, waarmee de ruimtelijkheid als essentieel onderdeel van het ontwerp opvallend aanwezig is.
5. Boeken met de meeste kleur zijn zodanig over het velletje gespreid, waardoor ze als herkenningspunten accenten aan het totaalbeeld geven (zegel 1, 2, 6, 9 & 10). Ook de kleuraccenten van de boeken op de velranden spelen hierbij een rol.
6. Bij sommige boeken werkt de kleur op een subtiele wijze bepalend door in de schaduw (zegel 4 & 10).
7. Boeken zijn werkelijkheidsgetrouw en realistisch afgebeeld met rafelrandjes en verkleuringen.
8. Op de velranden zijn veertien titelloze boeken (redelijk onherkenbaar) in verschillende posities afgebeeld met de nodige schaduweffecten. Ze zijn met omslag naar boven, plat op tafel, op de snede (tipitent-positie, naast zegel 3) of rechtop staand weergegeven.
9. Initiatiefnemers Jaar van het Boek: [a] Bijzondere Collecties, [b] Koninklijke Bibliotheek, [c] Leescoalitie, [d] Letterkundig Museum, [e] Stichting CPNB, [f] Stichting Lezen, [g] Stichting Lezen & Schrijven. Alle tien afgebeelde boeken zijn afkomstig uit de Koninklijke Bibliotheek.
10. De oplage van de ‘Jaar van het Boek-emissie 2016 bedraagt 151.000 velletjes.

Thematische boekbenadering

Het persbericht van de emissie Jaar van het Boek vermeldt o.a. “boeken spelen een belangrijke rol bij de vorming van cultuur en identiteit.” Aansluitend hierbij kan ook gesteld worden dat een boek als voorwerp fysiek ook een belangrijke plaats inneemt en/of een rol speelt op de Nederlandse postzegel. Op maar liefst 28 postzegels is een boek (geheel of gedeeltelijk aanwezig) op een postzegel afgebeeld.

Het ‘plaatsnemen in’ en de ‘vormgeving van’ een boek op een postzegel is divers. Deze verscheidenheid hangt samen met de functie van het boek die de ontwerper in het postzegel-achtergrondverhaal er aan geeft, of het hangt samen met de ontwerpstijl van de vormgever, of een combinatie van beide.

A) Het boek wordt [redelijk] werkelijkheidsgetrouw afgebeeld of [sterk] vereenvoudigd (gestileerd) weergegeven.

nvph 1772, 2707, 1698, 859, 1481, 1086 & 2527f

B) Het boek speelt er een functionele hoofdrol of een nevenrol.

nvph 1421, 986, 2236 & 298

C) Het(kinder)boek vervult een speelse fantasierol.

nvph 1168, 2647, 1211, 1212, & 1213

D) Fragmenten van het boek krijgen de aandacht als boekbladzijde en boekrug.

nvph 2562Ba, 351, 2967/72, 3090/91, 1482 & 1975

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Thematisch • Nederland • Nederland • Auteurs • Boeken

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(7 stemmen, gemiddeld: 4,00 uit 5)

Laden...